What does Uttarakhand Teach Us?

This article appeared in Assam Tribune on August 11, 2013

The unprecedented tragedy in Uttarakhand has shattered the glass house of the government’s complacence; experts now claim that the massive loss of life and destruction in Uttarakhand was inevitable as the Government and authorities continued to ignore the massive strain they were putting the fragile eco system under with an unchecked inflow of tourists. The edifice of greed and that they had built over the years with scant regard to the environment was avenged upon by nature in one incredibly fatal swoop.

More than 2.5 crore tourists visit Uttarakhand annually whose population is 1.08 crore. The 135-km-long Bhagirathi valley was proposed to be declared a secure Eco-Sensitive Zone but the Uttarakhand government opposed this proposal. And when the Disaster Mitigation and Management Centre opposed indiscriminate constructions along the course of the river but the government ignored it.

The entire incident should act as an eye opener, and Assam especially needs to wake up to it as both the states have a number of things in common—both being ecologically sensitive areas with increasing degree of reckless construction taking place.

What, one may ask, can be done? In a bio-diverse place like the Northeast India, tourism is a profitable venture, and contributes much to the regional economy.

The most obvious solution is to encourage tourism that’s based on sustainable development and usage of nature’s bounty,: making optimal use of natural resources and taking great care to maintain the regenerative ability of nature addressing its carrying capacity so that we do not over-exceed nature's regenerative capacity to a point of no-return.

Eco-tourism will support sustainable development and confer social, economic and environmental benefits to the people. The ‘Berlin Declaration of Biological Diversity’ in 1997 has popularized the concept globally. Since then, many countries like Kenya, Costa Rica, and South Africa have successfully promoted this sector. In India, Kerala represents a unique picture of eco-tourism.

There is tremendous potential for Eco-tourism in Assam. The state has five National Parks, 18 wildlife sanctuaries and 46 birding areas for protection and preservation of flora and fauna in the state. There are also 312 reserved forests while the state government has proposed to declare another 145 reserved forests. The five National Parks – Kaziranga, Manas, Nameri, Orang and Dibru-Saikhowa, together cover an area of 1561.14 sq km. while the total area covered by eleven wildlife and bird sanctuaries is 492.97 sq km.

A fascinating feature of Assam’s tourism is its wildlife. Famous for its one-horned rhino, it is home to several endangered species like hollock gibbon, pigmy hog, Assam Roofed Turtle, Golden Langur and Pygmy Hog among others.

In 1996-1997, the number of tourists visiting Assam was 7, 43,545, which increased to around 41, 43,080 in 2010-2011. The absence of an effective eco-tourism policy in Assam has resulted in mushrooming of tourism infrastructure leading to destruction of natural habitats of flora and fauna, many of which are endemic to the region.

To streamline the tourism industry, the state government formulated the Tourism Policy of Assam in 2008 to redirect tourism resources in Assam as major national and international tourism destination boosting economic development and employment avenues.

Promotion of any form of tourism, however, must have some checks and balances. General tourism policies are not suitable for eco-tourism, and specific legislations for this sector are rare. A specific eco-tourism policy with strict provisions for conservation and preservation of the natural habitat will go a long way in ensuring safety of the biodiversity in the state, especially with the increasing number of tourists visiting the state every year.

Unfortunately, not only does the formulation of the tourism policy for Assam remain on paper alone, there are no guidelines on setting up hotels and resorts in Eco-sensitive zones; even after five years of announcing the "Assam tourism policy, 2008", tour operators, travel agencies, tourist transport operators etc remain ignorant of any rules. It takes only a look at the rampant construction sites in and around Kaziranga National Park as well as the wild life sanctuaries to realize that the future of Assam's eco-tourism might end before it truly begins.

This indicates absence of political will to implement any strict guidelines to preserve the natural resources and forest areas of the region: The government will need to issue guidelines prohibiting construction deep into forest areas. Emphasis should be put on cutting down production of wastes within protected forest areas and a proper solid waste management scheme to ensure the local eco-system is not polluted.

The carrying capacity survey of each Eco-sensitive zone should be carried out at the earliest and DO's and DON'Ts for each should be brought out as guidelines.

There is an investment subsidy on general investment of 10 per cent capital cost including land, building, furniture, furnishings, equipment, landscaping available to tourism units. There should, however, be compulsory certification of the services in tourism like accommodation units, restaurants, tour operators, tourist transport first

It is also time for all of us to introspect—is the present government capable of inducing changes for regulating the number of hotels, lodges, eateries near protected forests? Will they take certain vested circles by the horns to sustain the ecology of the region?

The need of the hour is for strong leadership to take charge in reversing the damage wrought by years of neglect and abuse of power by those in the helm of affairs. An able leader who can provide good governance is sorely needed; the time is now for us to selflessly choose the leader who truly represents them, and is dedicated to the service of Assam.

অসম উত্তৰাখণ্ড হ’বলৈ গৈ আছে নেকি ?

This article was published in Asomiya Pratidin on 18 July, 2013

সম্প্ৰতি ঘটি যোৱা উত্তৰাখণ্ডৰ মহাপ্ৰলয়ে সমগ্ৰ পৃথিৱীকে ইক’ ট্যুৰিজিমৰ ওপৰত পুনৰ চিন্তা কৰিবলৈ বাধ্য কৰালে | আমাৰ অসমৰ দৰে ৰাজ্যএখনক এই বিষয়ে অকল চিন্তা কৰাই নহয়, ভয় খুৱাইছে | পোন প্ৰথমেই আহো অসম আৰু উত্তৰাখণ্ডৰ কোনকেইটা বিষয়ত মিল আছে সেই প্ৰসংগলৈ :

(১) উত্তৰাখণ্ড আৰু অসম উভয়ে হিমালয়ৰ ভংগুৰ আৰু ভূমিকম্পনযুক্ত মণ্ডলৰ অৰ্ন্তগত | 

(২) উভয় ৰাজ্য প্ৰচুৰ বৰষুন প্ৰৱন | সেয়ে বাৰিষা কালত প্ৰবল বৃষ্টিপাতৰ বাবে দুয়োখন ৰাজ্যতে ভূমিস্খলন এক উমৈহতীয়া সমস্যা | 

(৩) উত্তৰাখণ্ডৰ উজনি পৰ্বতমালাত থকা নৈ (গংগা, যমুনা, অলকানন্দা আৰু মন্দাকিনী) সমূহত ৭০ টা বান্ধ ইতিমধ্যে নিৰ্মান হৈছে আৰু প্ৰায় ৫০০ টা সৰু-বৰ বান্ধ নিৰ্মীয়মাণ অবস্থাত আছে | অসমৰ উজনি অঞ্চল ‘অৰুণাচল’ত ইতিমধ্যে ১৬৮ টা বান্ধৰ নিৰ্মাণকাৰ্য চলি আছে | নামনি সোৱণশিৰিত নিৰ্মীয়মান হৈ আছে  বৃহত্‍ বান্ধ | নামনি অসমক চুই থকা ভূটানতো আছে কেইবাটও বৃহত্‍ বান্ধ |

(৪) যোৱা দহ বছৰত অসমৰ পৰ্যটন ক্ষেত্ৰসমূহত জধে-মধে নিৰ্মাণ হৈছে ৰাস্তা, ডিনামাইট বিস্ফোৰণ ঘটাই, পাহাৰ কাটি মুকলি কৰা হৈছে ঠাই, অৰণ্য ধ্বংস কৰি, জলাশয় পুতি নিৰ্মান কৰা হৈছে হোটেল, লজ ইত্যাদি | ব্যৱসায়িক কামত ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ পাহাৰ আৰু নদীসমূহ বণিক গোষ্ঠীৰ হাতত বিক্ৰী কৰি দিয়া হৈছে | যিটো মাত্ৰাধিক হৈ যোৱা বাবে উত্তৰাখণ্ডৰ ক্ষয়-ক্ষতিৰ মাত্ৰাও বাঢ়ি গ’ল | 

(৫) পৰ্যটকৰ বাবে আকৰ্ষণীয় ঠাইসমূহত পৰ্যটকে এৰি যোৱা আবৰ্জনা, বৰ্ধিত হাৰত গাড়ী-মটৰ, উচ্চস্বৰৰ শব্দ, পানী আৰু বিদ্যুতৰ ব্যৱহাৰ আদিৰ ওপৰত প্ৰশাসনৰ অমনোযোগিতাই যেনেদৰে ভাবুকি মাতিছে জৈৱ-বৈচিত্ৰ্যলৈ, তেনেদৰে ধ্বংস কৰিছে পাৰিপাৰ্শ্বিক আৰু নৈসৰ্গিক অবস্থা | এয়া উত্তৰাখণ্ড আৰু অসম উভয়ৰ ক্ষেত্ৰতে প্ৰযোজ্য |

এনে নহয় যে ইক’টুৰিজিমৰ ওপৰত কোনো আচনি উত্তৰাখণ্ডে গ্ৰহণ কৰা নাছিল, কিন্তু এখন আচনি ৰূপায়ন কৰিবলৈ যিধৰনৰ সঠিক গাইডলাইনৰ দৰকাৰ বা সুনিয়োজিত পৰ্যটন ব্যৱস্থাৰ দৰকাৰ, তাৰ ওপৰত উত্তৰাখণ্ড চৰকাৰে বিশেষ দৃষ্টি দিয়া নাছিল বা দিয়াৰ প্ৰয়োজনবোধ কৰা নাছিল | উত্তৰাখণ্ডৰ পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ সমূহক সোণৰ কণী পৰা হাহৰ দৰে ব্যৱহাৰ কৰি পৰিবেশৰ সেউজ কোলাত হোটেল, লজ, ৰাস্তা, যান-বাহন, দোকান আদিৰ পোহাৰ মেলি দিয়া হৈছিল | প্ৰাকৃতিক ভাৰসাম্য ৰক্ষা নকৰাকৈ জধে মধে প্ৰকৃতি ধ্বংস কৰাৰ পৰিণতি মহাপ্ৰলয় | প্ৰকৃতিৰ অপৰূপ সমাহাৰ, নদ-নদী, ঐতিহাসিক সমল, জৈৱ-বৈচিত্ৰ, সাংস্কৃতিক পৰম্পৰা আদিৰ দিশত উত্তৰাখণ্ডৰ সমানেই চহকী আমাৰ অসম তথা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল | উত্তৰাখণ্ডৰ নিচিনাকৈ অসমৰো পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ ক্ৰমাত্‍ উদ্যোগলৈ ৰূপান্তৰিত হৈছে | কিন্তু কিমান সুনিয়োজিত আৰু শৃংখলাবদ্ধ আমাৰ পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ ? কিমান সাবধানতা অবলম্বন কৰা হৈছে পৰ্যটক আৰু পৰ্যটনৰ প্ৰতি ? পৰিবেশ আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিকতা ৰক্ষাৰ প্ৰতি কিমান সচেতন আমাৰ চৰকাৰ ? নে আমাৰ অসমখনো উত্তৰাখণ্ড হবলৈ আগবাঢ়ি গৈছে ?

উত্তৰাখণ্ড প্ৰলয়ে অসমলৈ এৰি গৈছে এনে হেজাৰটা প্ৰশ্ন | এই লেখাত সেই প্ৰশ্নৰ কিঞ্চিত্‍ মুখামুখি হবলৈ প্ৰযত্ন কৰা হৈছে |

ইক’ট্যুৰিজিম আমাক কিয় লাগে : অসমকে ধৰি সমগ্ৰ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল ‘জৈৱ-বৈচিত্ৰৰ চহকী ক্ষেত্ৰ’ (biodiversity hotspots) আৰু ‘স্পৰ্শকাতৰ পৰিৱেশতন্ত্ৰ’ (eco sensitive zone) ৰূপে চিহ্নিত | অসমৰ ৫ খন ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান, ১৮ খন অভয়াৰণ্য, ৪৬ খন পক্ষী আবাসভূমি, ৩১২ খন সংৰক্ষিত বনাঞ্চল আৰু ১৪৫ খন প্ৰস্তাৱিত বনাঞ্চলেৰে অসমৰ মুঠ মাটিকালিৰ ৩৫% আগুৰি আছে | এইখিনি সমলেৰে এহাতে যেনেকৈ পৰ্যটনক এক উদ্যোগলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিব খোজা হৈছে, তাৰ লগে লগে সংকটৰ গৰাহত পৰিছে জৈৱ-বৈচিত্ৰ, তৰু-তৃণ, জলাশয় আৰু বন্য জীৱ আৰু পক্ষীকুল | অক্টোবৰ মাহমানৰ পৰা ফেব্ৰুৱাৰী-মাৰ্চ মাহমানলৈ অসমৰ ‘টুৰিষ্ট স্পট’সমূহৰ ওপৰত চলে নিৰ্মম অত্যাচাৰ | জাকে-জাকে ‘পিকনিক’ খাবলৈ অহা পৰ্যটকে জমা কৰি যায় আবৰ্জনা, যান-বাহনৰ ধোৱা, উচ্চ গ্ৰামৰ শব্দ আৰু খোৱা খাদ্যৰ পেলনীয়া দুৰ্গন্ধই প্ৰদূষিত কৰে পানী, মাটি আৰু বায়ুমণ্ডল | কিমান পৰ্যটকৰ ভাৰ ঠাইখনে বহন কৰিব পাৰিব, শব্দৰ নিৰ্ধাৰিত মাত্ৰা কিমান হব, বৰ্জ্য পদাৰ্থ আৰু আবৰ্জনাৰ ব্যৱহাৰ ক’ত কেনেকৈ হব এইবোৰৰ ওপৰত কোনো নীতি মানি চলা নহয় | এনে সময়ত ইক’টুৰিজম অবিহনে পৰিবেশ আৰু প্ৰকৃতিৰ নৈসৰ্গ ৰক্ষা কৰাৰ উপায় বিচাৰি পোৱা নাযায় | ইয়াৰ বাবে একান্ত প্ৰয়োজন চৰকাৰৰ সঠিক ইক’টুৰিজম নীতি আৰু পৰ্যটকৰ আগ্ৰহ | 

তদুপৰি ইয়াৰ পাৰিপাৰ্শ্বিক আৰু পৰিবেশতন্ত্ৰ অধ্যয়ন কৰি বিভিন্নজন বিজ্ঞানী আৰু ভূ-তত্ববিদে এই মতত উপনীত হৈছে যে পশ্চিম আৰু পূব হিমালয় অঞ্চল যথেষ্ট ভংগুৰ আৰু ই এতিয়াও অস্থিৰ অবস্থাতে আছে | এই অঞ্চলত ভূমিকম্প, ডাৱৰ বৃষ্টি, প্ৰবল বৰষুণ, হঠাত্‍ অহা বানপানী আৰু ভূমিস্খলনৰ প্ৰবনতা যথেষ্ট বেছি | বান্ধ বিৰোধী দল-সংগঠনসমূহে ইতিমধ্যে এনে কথা বহুবাৰ অসমৰ ৰাইজক অবগত কৰিছে | তেনেস্থলত অসমৰ পৰ্যটনৰ বাবে আটাইতকৈ সুফল প্ৰয়াসী আচনি হৈছে ইক’টুৰিজম | 

জানি থোৱা ভাল ইক’টুৰিজিমনো কি ? ইক’টুৰিজিম হৈছে পৰ্যটনৰ এনে এক ব্যৱস্থা য’ত পৰ্যটকে পৰিবেশৰ সতে এক ভাৰসাম্য বজায় ৰাখিব, পৰিবেশক উপভোগ কৰিব পৰিবেশৰ অকণমানো ক্ষতি নকৰাকৈ আৰু আড়ম্বৰহীন ভাৱে; লগতে জ্ঞান আহৰণ আৰু সংৰক্ষনক লৈও চিন্তা-চৰ্চা কৰিব | বিদ্যুত্‍, যান-বাহন, ইলেকট্ৰিক লাইট আদিৰ ব্যৱহাৰ যিমান পাৰি কমকৈ কৰিব, আনকি পানী ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰতো এনে পৰ্যটকে সাবধানতা অবলম্বন কৰিব | আনহাতে ইক’টুৰিজমে স্থানীয় অধিবাসীক আৰ্থিক, সামাজিক আৰু শৈক্ষিক দিশতো লাভাম্বিত কৰিব লাগিব |

১৯৯৭ চনত বহা ‘বাৰ্লিন ডিক্লিয়াৰেচন অব বায়’লজিকেল ডাইভাৰছিটি’ শীৰ্ষক সন্মিলনত ইক’টুৰিজমৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত বিশেষভাৱে আলোচনা কৰা হৈছিল যদিও ‘আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ইক’টুৰিজম বৰ্ষ ২০০২’ ৰ পিচতহে ইয়াক কেনিয়া, কোষ্টা-ৰিকা, দক্ষিন আফ্ৰিকা আদি বিভিন্ন দেশে পৰ্যটন ক্ষেত্ৰত প্ৰয়োগ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে | অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক ; ইক’টুৰিজমে এই তিনিটা দিশত বিশেষভাৱে লাভাম্বিত কৰে | আমাৰ দেশত যি ছয় ক্ষেত্ৰ ‘ইক’টুৰিজম ক্ষেত্ৰ’ ৰূপে চিহ্নিত কৰা হৈছে তাৰ ভিতৰত উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল এখন | অসমৰ গুৱাহাটী, কাজিৰঙা, মাজুলী, তেজপুৰ, শিৱসাগৰ, ভালুকপুঙ, মেঘালয়ৰ শ্বিলং আৰু চেৰাপুঞ্জী, নাগালেণ্ডৰ ক’হিমা আৰু অৰুণাচলৰ টাৱাং এই অঞ্চলৰ অৰ্ন্তগত | ভাৰতবৰ্ষই ইক’টুৰিজমৰ সঠিক প্ৰয়োগৰ বাবে ১৯৯৮ চনতে ‘প’লিচি গাইডলাইন’ গ্ৰহণ কৰে | কিন্তু ‘প’লিচি’ নিৰ্ধাৰণেই জানো শেষ কথা ? 

   

অসমৰ পটভূমিলৈ যদি চাও তেন্তে দেখিম যে অসমলৈ এতিয়া দেশ তথা বিদেশৰ পৰ্যটকৰো আগমন বৃদ্ধি পাইছে | ২০০০-০১ বৰ্ষত অসমলৈ অহা পৰ্যটকৰ সংখ্যা আছিল ৯,৬৮,৪৪৪ ; ২০১০-১১ বৰ্ষত এই সংখ্যা হয়গৈ ৪১,৪৩,০৮০ | কিন্তু কিমান পৰ্যটকৰ আগমন ঘটিছে বা ৰাজহৰ পৰিমান কিমান বাঢ়িছে সেয়া ডাঙৰ কথা নহয়, ডাঙৰ কথা হ’ল পৰিবেশ কিমান সমৃদ্ধ হৈছে আৰু কিমান নিৰাপদ হৈছে সেয়াহে | কিন্তু চিন্তাজনক ভাৱে প্ৰকৃতিৰ ধাৰণ আৰু বহন ক্ষমতা ক্ৰমাত্‍ হ্ৰাস পাইছে | উদাহৰণ স্বৰূপে : প্ৰাকৃতিক পৰিবেশৰ অত্যাধিক চাপ পৰা কাৰণে দেশৰ প্ৰায় ১০ শতাংশ বন্যপ্ৰাণী অৱলুপ্তিৰ পথত, বহুতো অঞ্চলত কৃষি জৈৱ বৈচিত্ৰতা ৯০ শতাংশ পৰ্যন্ত হ্ৰাস পাইছে | দেশৰ আধাতকৈও বেছি পানীৰ উত্‍স খোৱাৰ অনুপযোগী | আমাৰ কপিলী জলবিদ্যুত্‍ প্ৰকল্পৰ জলভাণ্ডাৰত ধৰা পৰা বিষাক্ত ছালফিউৰিক এছিডৰ বাবে সমগ্ৰ কপিলী নৈৰ পানী বিষাক্ত হৈ পৰিছে | দুই-তৃতীয়াংশৰো অধিক ভূমিৰ উৰ্বৰা শক্তি হ্ৰাস পাইছে | ইয়াৰ উপৰি সাম্প্ৰতিক সময়ত সমগ্ৰ দেশতে বৃদ্ধি পাইছে নগৰীকৰণ প্ৰক্ৰিয়া | এক সমীক্ষা অনুসৰি অহা ২০৩০ চনৰ ভিতৰত দেশখনৰ নগৰীকৰণৰ হাৰ হ’ব দুই-তৃতীয়াংশ | লগে-লগে বৃদ্ধি পাইছে নগৰ অঞ্চলত অট্টালিকা নিৰ্মান আৰু অট্টালিকাসমূহত বিদ্যুতৰ বহুল ব্যৱহাৰ | নগৰীকৰণ ব্যৱস্থাই পৰিবেশৰ ওপৰত বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলোৱাটো স্বাভাবিক | তদুপৰি ভাৰত গ্ৰীণ হাউচ এফেক্টৰ দিশৰ পৰা বিশ্বৰ দ্বিতীয় বৃহত্‍ দেশ হিচাপ পৰিগণিত হোৱাৰ পথত | আনহাতে চলিত বছৰতে বিশ্ববেংকৰ উদ্যোগত চলোৱা এক সমীক্ষাত প্ৰকাশ যে গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধিৰ ফলত ব্ৰহ্মপুত্ৰত পানীৰ পৰিমান হ্ৰাস পাব, কৃষি উত্‍পাদন হ্ৰাস পাব | ইয়ে দেশৰ পৰিবেশ, কৃষি, অৰ্থনীতি আৰু জনস্বাস্থ্যৰ ওপৰত কেনে নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে, সেয়া সহজে অনুমেয় | ইয়াৰ উপৰি সমগ্ৰ দেশতে বৃদ্ধি পাইছে পুণৰ ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা ক্ষমতাতকৈ বহুত বেছি ইলেকট্ৰনিক আৰু ৰসায়নিক বৰ্জনীয় পদাৰ্থ |

তত্‍সত্বেও অসমৰ পৰ্যটন ক্ষেত্ৰসমূহত যিধৰণৰ আন্তঃগাথনি সেয়া পৰিবেশৰ বাবে মুঠেই অনুকূল নহয় | চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা পৰ্যটন নীতিবোৰ (প’লিচি) চকুত লগা ঠিকেই, কিন্তু ইয়াক প্ৰয়োগ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত সঠিক ‘গাইডলাইন’ নোহোৱাৰ বাবেই কোনো আচনিয়েই কাৰ্যকৰী হৈ নুঠে | ট্যুৰিজম পলিচি, ২০০৮ খনতো ৰাজ্য চৰকাৰে পৰ্যটন উন্নয়ন সম্পৰ্কীয় কেইবাটাও আচনি লৈছে যদিও পৰিবেশ সুৰক্ষাৰ মূল বিষয়ৰ পৰাই ফালৰি কাটি গৈছে | ২০০৮-০৯ বৰ্ষৰ পৰা প্ৰতিটো বিত্তীয় বৰ্ষত পৰ্যটন ক্ষেত্ৰত ন্যুনতম এক কোটি টকা বিনিয়োগকাৰীক ২৫ শতাংশ ঘূৰাই দিয়াৰ ব্যৱস্থা, দহ লাখলৈ বিনিয়োগ কৰা সাধাৰণ বিনিয়োগকাৰীক ১০ শতাংশ ৰেহাইৰ ব্যৱস্থা, প্ৰত্যক্ষ বিদেশী বিনিয়োগকাৰীলৈ বিশেষ ৰেহাই ব্যৱস্থা আদি অৰ্থনৈতিক নীতিয়েহে চৰকাৰৰ চকুত বেছি গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছে | তদুপৰি ইক’ছেনছিটিভ্ জ’ন বিলাকত হোটেল, ৰিজৰ্ট স্থাপন, ট্ৰেভেল এজেন্সি খোলা আদি বিষয়ত কোনো ধৰনৰ গাইডলাইন নথকা বাবে পৰিবেশ সুৰক্ষাই ধংসৰ মুখলৈ গতি কৰিছে | এটা পৰ্যটন ক্ষেত্ৰলৈ দিনটোত কিমান গাড়ী-মটৰৰ আহ-যাহ চলে, কিমান পৰ্যটকৰ ভাৰ পৰিবেশটোৱে বহন কৰিব পাৰে, পৰ্যটকে ৰাজহৰ বাহিৰেও আন কি উপায়েৰে পৰিবেশ-তন্ত্ৰক সমৃদ্ধ কৰিব পাৰে, এইবোৰৰ ওপৰত চৰকাৰে কোনো গাইড-লাইন মানি নচলে | সঠিক গাইডলাইন অবিহনে কেবল নীতি নিৰ্ধাৰণ কৰিলেই জানো পৰিবেশ বৰ্তি থাকিব ? যদি পৰিবেশ বৰ্তি নাথাকে, তাত হোটেল বা ট্যুৰিষ্ট লজৰ কাম কি, পৰ্যটক আহি কৰিব কি ?

গ্লোবেল ফুটপ্ৰিন্ট নেটৱৰ্ক আৰু ভাৰতীয় বণিক মহাসংঘই ২০০৮ ত প্ৰকাশ কৰা প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে ভাৰতত বিশ্বৰ তৃতীয় বৃহত্তম পৰিবেশ মণ্ডল আছে, জৈৱ সামৰ্থ্যৰ প্ৰায় দুগুণ সম্পদৰ ব্যৱহাৰ হৈছে আৰু এই জৈৱ সামৰ্থ্য যোৱা কেইটামান দশকত প্ৰায় আধালৈ হ্ৰাস পাইছে | তেনে স্থলত আমাৰ ৰাজ্যৰ বন আৰু পৰ্যটন বিভাগ দুটাই ইক’ট্যুৰিজম সম্পৰ্কে আজিলৈ কোনো নীতি কাৰ্যকৰী নকৰাটোৱে বিভাগদুটাৰ চৰম আন্তঃসাৰশুন্যতা প্ৰমাণ কৰে |  ‘প্ৰকৃতিৰ বহনক্ষমতা’ক লৈ চৰকাৰৰ নীতি শুন্য |  অতি সম্প্ৰতি ৰাজ্য চৰকাৰে কৰিবলগা তিনিটা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম হৈছে : প্ৰথমতে পাৰিপাৰ্শ্বিক বহনক্ষম বিকাশক সন্তুলিত কৰি ৰখা | পৰিবেশত থকা সকলো জৈৱ বৈচিত্ৰক সংৰক্ষন কৰিবলৈ হ’লে বিকাশৰ গতিক পাৰিপাৰ্শ্বিকৰ লগত সন্তুলিত কৰি ৰখাটো অতি দৰকাৰী | দ্বিতীয়তে, বায়ু, পানী, মাটিৰ প্ৰদূষন ৰোধ, জৈৱ বৈচিত্ৰতা, বিলুপ্তপ্ৰায় সকলো জীৱকুলৰ নিৰাপত্তাৰ বাবে আৰু প্ৰকৃতিক ৰক্ষনাবেক্ষনৰ বাবে বিশেষ পাৰিৱেশিক নীতি গ্ৰহণ কৰা | আৰু শেষত পাৰিপাৰ্শ্বিকতাৰ প্ৰতি ভাবুকি আহিব ধৰা বিষয়সমূহক লৈ স্থানীয় ৰাইজক সচেতন কৰি তোলা, তেওলোকক পৰিবেশ-বন্ধু হিচাপে গঢ় দি পৰিবেশক তেওলোকৰ জীবিকাৰ বাবে মুকলি কৰি দিয়া | ইয়ে তেওলোকৰ সামাজিক, সাংস্কৃতিক আৰু অৰ্থনৈতিক স্থিতিক সবল কৰি তোলাৰ ক্ষেত্ৰতো প্ৰধান ভূমিকা লব | 

উপৰোক্ত ভূমিকা সমূহে নিসন্দেহে পৰিবেশ সংৰক্ষনৰ দিশত গুৰুত্বপূৰ্ণ | কিন্তু চৰকাৰৰ কোনো এটা নীতিয়েই কঠোৰ আৰু দোষমুক্ত নহোৱাৰ বাবে আজি বনাঞ্চল সমূহেই সংকটৰ গৰাহত | চোৰাং চিকাৰীৰ দ্বাৰা গড় হত্যা, বিদ্যুতস্পৃষ্ট হৈ হাতীৰ মৃত্যু হোৱা, ৰাইজৰ হাতত বাঘ হত্যা, সংৰক্ষিত বনাঞ্চলত অনুপ্ৰবেশকাৰীৰ সংস্থাপন আদিৰ উপৰিও বানপানী, গৰাখহনীয়া আৰু পৰ্যটন ক্ষেত্ৰসমূহৰ প্ৰতি চৰম অমনোযোগিতাই আমাৰ পৰ্যটন ব্যৱস্থাটোক অধিক অবনতিৰ পিনে লৈ যোৱাহে পৰিলক্ষিত হৈছে | পৰিবেশৰ অবক্ষয়ে চৰম সীমা পাইছেগৈ | ইয়াৰ বাবে বহু কথাৰ সামগ্ৰীক বিশ্লেষন আগবঢ়াব পাৰি, কিন্তু মূল কথা হৈছে ‘নেতৃত্বৰ ব্যৰ্থতা’ | এই ব্যৰ্থতা ৰাজনৈতিক ব্যৰ্থতাও হব পাৰে, আনুষ্ঠানিক ব্যৰ্থতাও হব পাৰে | যেতিয়ালৈ অসমত শক্তিশালী সিদ্ধান্ত লব পৰা শক্তিশালী নেতৃত্বৰ জন্ম নহয়, তেতিয়ালৈ সকলোবোৰ আলোচনা কাৰ্যতঃ অসাৰ প্ৰতিপন্ন হ’ব | কেবল যে ৰাজনৈতিক নেতৃত্বহে শক্তিশালী হব লাগিব তেনে নহয়, বৰং সামাজিক আৰু স্বেচ্ছাসেৱী দল-সংগঠনৰ নেতৃত্বও শক্তিশালী হৈ উঠাৰ প্ৰয়োজন |  ইক’ট্যুৰিজমৰ বাবে সঠিক নীতি গ্ৰহণ নকৰিলে হয়তো দ্ৰুতগতিত পৰিবেশৰ অবক্ষয় হৈয়ে থাকিব | সঠিক আচনি আৰু তাক কাৰ্যকৰী কৰাৰ দিশত আগবাঢ়ি যোৱা যোগ্য নেতৃত্ব অবিহনে অসমৰ পৰিবেশ আৰু পৰ্যটন মুঠেও নিৰাপদ নহয় | উত্তৰাখণ্ডৰ দৰে অসমৰ স্পৰ্শকাতৰ পৰিবেশতন্ত্ৰ্ৰৰ ওপৰতো যেনেদৰে চৰকাৰ আৰু উদ্যোগপতিসকলৰ মুনাফাৰ বাবে অত্যাচাৰ চলিছে, তালৈ চাই অসমতো উত্তৰাখণ্ড কাণ্ডৰ পুনৰাবৃত্তি হোৱাৰ আশংকাই বেছি |  

নেতৃত্বহীনতাই সমস্যাৰ মূল

This article was published in Basundhara, the Assamese supplement of Dainik Janambhumi on 23 June, 2013.

যোৱা বছৰৰ শেষৰ তিনিটামাহ মোৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল | বৃটিছ চৰকাৰে আগবঢ়োৱা এটা স্কলাৰশ্বিপ লৈ মই উক্ত তিনিমাহ প্ৰখ্যাত ‘লণ্ডন স্কুল অব ইক’নমিক্স’ত অধ্যয়ন কৰাৰ সুযোগ পাইছিলো | আমি মুঠ ১২ জন ভাৰতীয় আছিলো আৰু অসম তথা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ ময়েই আছিলো একমাত্ৰ প্ৰতিনিধি | আমি যিটো বিষয় অধ্যয়ন কৰিছিলো সেয়া আছিল - লীডাৰশ্বিপ অৰ্থাত্‍ নেতৃত্ব |

আমাৰ সাধাৰণ মানুহে নেতৃত্ব বুলি কলে কেৱল ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰখনত নেতৃত্ব দিয়া লোককহে বুজে | নেতা বুলি কলে সাধাৰন মানুহৰ চকুত হয়তো বিভিন্ন ৰাজনৈতিক দলৰ নেতাৰ ছবিহে ভাহি উঠে | কিন্তু সামগ্ৰীক ভাৱে সমাজ এখন নিৰ্মান হয় বিভিন্নটা ক্ষেত্ৰৰ সমষ্টিৰে | শৈক্ষিক, সাংস্কৃতিক, বৌদ্ধিক, অৰ্থনৈতিক, সামাজিক বা আধ্যাত্মিক আদি প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰৰ সমষ্টিয়ে এখন সমাজ বা এটা জাতিৰ শক্তিশালী বুনিয়াদ | কিন্তু ইয়াৰ প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে যদি একোজন সবল নেতা বা নেতৃত্ব দিব পৰা ব্যক্তি নাথাকে, তেন্তে সামগ্ৰীক ভাৱে সেই জাতি বা সমাজখনক শক্তিশালী বুলি কব পৰা নাযায় | ৰাজনৈতিক নেতৃত্ব হৈছে সমাজ এখনৰ বিভিন্নটা ক্ষেত্ৰৰ মাজৰ এটা অংশ মাত্ৰ | ৰাজনৈতিক নেতাই সমাজৰ সৰ্বে-সৰ্বা নহয় |

স্বাধীনতাৰ ৬০ বছৰ পাৰ হৈ যোৱাৰ পাচতো সমগ্ৰ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল অনগ্ৰসৰ হৈ থকাৰ বাবে মই যিটো বস্তুৰ আটাইতকৈ অভাৱ বুলি অনুভৱ কৰো, সেয়া হৈছে - নেতৃত্ব | আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় স্তৰত নালাগে, ৰাষ্ট্ৰীয় স্তৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিবলৈ প্ৰতিটো স্তৰতে যেন সবল নেতৃত্বৰ অভাৱ বাৰুকৈয়ে প্ৰতিফলিত হৈছে | 

স্বাধীনতাৰ পাচৰে পৰা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল বিদ্ৰোহীৰ ৰম্যভূমিত পৰিণত হৈছে | ইয়াৰ বাবে জানো দূৰদৰ্শী আৰু দক্ষ  ৰাজনৈতিক নেতৃত্বৰ অভাৱেই মূল কাৰন নহয় ? প্ৰাকৃতিক সম্পদত চহকী হৈও উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল দেশৰ অৰ্থনৈতিক ক্ষেত্ৰত লেখত-লবলগীয়া শক্তি হৈ উঠা নাই, কাৰণ ব্যৱসায়িক জগতত নেতৃত্বহীনতা | জনজাতীয় সমাজৰ অধিক্য, পৰম্পৰাগত জীৱন-প্ৰণালী তথা ধৰ্মীয় অনুশাসন মানি চলাৰ পাচতো উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলত এইডছ তথা যৌন সংক্ৰমনজনিত ৰোগত আক্ৰান্ত ৰোগীৰ সংখ্যা বেছি | এয়া হয়তো নৈতিক বা আধ্যাত্মিক নেতৃত্বহীনতাৰে ফল | ভাৰতবৰ্ষৰ আঞ্চলিক ছবিৰ জগতত উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল নিশকতীয়া | অসমীয়া ছবিকে ধৰি আন আন ছবি উদ্যোগবোৰ কেলঢোপ কেলঢোপকৈ জীয়াই আছে, একমাত্ৰ কলাজগতত দক্ষ নেতৃত্ব নোহোৱাৰ বাবে | পৰিসংখ্যা চাবলৈ গ’লে দেশৰ আন প্ৰদেশৰ তুলনাত সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰতো লেখত-লবলগীয়া নহয় উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল | অবহেলিত বা আমাক মাহী আইৰ চকুৰে চোৱা .. ইত্যাদি বহুত কথাই আমি কব পাৰো বা কও, কিন্তু বাস্তব সত্য হ’ল এয়াই যে আমাৰ প্ৰতিটো স্তৰতে সবল নেতৃত্ব দিব পৰা লোকৰ অভাৱ |     

কিন্তু এয়াও ঠিক যে ভাৰতীয় গণতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থা আৰু সংবিধানে আন আন ক্ষেত্ৰতকৈ ৰাজনৈতিক নেতৃত্বৰ হাততে সৰ্বাধিক ক্ষমতা আৰু অধিকাৰ প্ৰদান কৰিছে | গতিকে উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ বৰ্তমান আৰু ভবিষ্যত্‍ ৰাজনৈতিক নেতৃত্বৰ ওপৰতে বহুখিনি নিৰ্ভৰ কৰা বুলি ক’লেও সম্ভৱ ভুল কোৱা নহব | সংবিধান-প্ৰদত্ত অধিকাৰ আৰু ক্ষমতাৰে এজন ৰাজনৈতিক নেতাই সমগ্ৰ জাতিটোলৈ বৈপ্লবিক পৰিবৰ্তন কঢ়িয়াই আনিব পাৰে | কেন্দ্ৰত সবল বক্তব্য, যুক্তি আৰু শক্তিশালী উপস্থাপনেৰে ৰাষ্ট্ৰৰ দৃষ্টি আকৰ্ষন কৰি সকলো ধৰনৰ সমস্যা সমাধানৰ পথ প্ৰশস্থ কৰিব পাৰে | জনগনে এই নেতৃত্বৰ মোল বুজি পায়, সেইবাবেই তেওলোকে তেওলোকৰ ক্ষমতা প্ৰয়োগ কৰে নিৰ্বাচনত | কিন্তু সমগ্ৰ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰে এয়া দূৰ্ভাগ্য যে জনগনৰ প্ৰত্যাশা পূৰণ কৰাত নেতৃত্ব সদায় ব্যৰ্থ |

লোকসভাত ৰাজ্যসমূহৰ পৰা যোৱা প্ৰতিনিধিৰ সংখ্যা যদি চাও তেন্তে অসম তথা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ স্থান সন্তোষজনক | লোকসভাৰ মজিয়াত পঞ্জাৱৰ সদস্য সংখ্যা ১৩, হাৰিয়ানা ১০,দিল্লী ৭, উত্তৰাখণ্ড ৪ আৰু গোৱাৰ ২ | আনহাতে অসমৰ সংখ্যা এইক্ষেত্ৰত ১৪, সমগ্ৰ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ লোকসভাৰ প্ৰতিনিধি সংখ্যা হ’ল ২৫ |  কিন্তু তত্‍সত্বেও অসম বা উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ প্ৰতিনিধিৰ কণ্ঠস্বৰ কেন্দ্ৰৰ ওচৰত দুৰ্বল | ৰাষ্ট্ৰীয় নেতৃবৰ্গৰ ওচৰত তেওলোকৰ ভূমিকা পূতৌজনক |

বহুতে কব খোজে যে আমাৰ ৰাজনৈতিক নেতৃত্ব বিফল হোৱাৰ এটা প্ৰধান কাৰন - ভাষিক সমস্যা | কেন্দ্ৰৰ হিন্দীমূলীয় পৰিবেশত আমাৰ নেতৃত্বই সঠিকভাৱে আৰু স্পষ্টকৈ আমাৰ সমস্যাসমূহ উপস্থাপন কৰাত ব্যৰ্থ হয় | গুৰুত্বপূৰ্ণ আলোচনাত আমাৰ নেতৃত্বই ভাগ লব নোৱাৰে ভাষাৰ ক্ষেত্ৰত থকা দুৰ্বলতাৰ বাবে | আনহাতে ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰেক্ষাপটত যিহেতু ইংৰাজী ভাষাই প্ৰধান সংযোগী ভাষা হৈ উঠিছে, তেনেস্থলত আমাৰ নেতৃবৰ্গৰ আধাকেচেলুৱা ইংৰাজীয়ে লজ্জিত কৰিব বুলি থকা ধাৰনাৰ বাবেও হেনো বহুতো নেতা পিচ-হুহকি আহে | ভাষাৰ সমস্যাৰ বাবে আমাৰ সমস্যাবোৰ ৰাষ্ট্ৰীয় স্তৰত প্ৰতিফলিত নহয় বা হ’লেও সেয়া সিমীত | মাত্ৰ তিনিটা উদাহৰনেৰে ওপৰোক্ত কথাবোৰ যে শুদ্ধ নহয় সেয়া কব বিচাৰিছো | প্ৰাক্তন কংগ্ৰেছ নেতা কামৰাজ (১৯০৩-৭৫) হিন্দী আৰু ইংৰাজী দুয়োটা ভাষাতে আছিল অতি দুৰ্বল | কিন্তু নেহৰুৰ পৰবৰ্তী কালত তেৱেই এজন শক্তিশালী নেতাৰ ভূমিকা পালন কৰিছিল | হিন্দী ভাষা ভালকৈ কব নোৱাৰা এইচ ডি দেৱগৌড়াই প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ আসনো অলংকৃত কৰিছিল | লালুপ্ৰসাদ যাদৱৰ ইংৰাজী জ্ঞান সৰ্বজনবিদীত | আজি ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনীতিত মায়াবতী আৰু মমতা বেনাৰ্জীৰ ভূমিকাক জানো কোনোবাই অস্বীকাৰ কৰিব পাৰে ? কিন্তু পাঠকে জানেনে এওলোকৰ হিন্দী আৰু ইংৰাজীত দখল কিমান ? মায়াবতীয়ে ইংৰাজী নাজানে, মমতাই আকৌ হিন্দী আৰু ইংৰাজী দুয়োটাই ভালকৈ নাজানে | কিন্তু ভাষাই জানো এওলোকক বান্ধি ৰাখিব পাৰিছে ? এওলোকে জানো কেন্দ্ৰৰ চৰকাৰ থৰক-বৰক কৰি দিব পৰা স্তৰলৈ যোৱা নাই ?

প্ৰথম কথা - ভাষা নহয়, উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ ৰাজনৈতিক নেতৃত্বৰ মাজত সঠিক উদ্দেশ্য (Mission) আৰু লক্ষ্য (Vision) ৰ অভাৱ | এটা নিৰ্দিষ্ট লক্ষ্য আৰু দৃঢ় উদ্দেশ্য নোহোৱাৰ বাবেই নেতৃত্ব প্ৰায়ে অসফল | যেন-তেন প্ৰকাৰেণ এজন এম.পি বা এজন কেবিনেট মন্ত্ৰী পৰ্যায়লৈ যোৱাটোৱে ৰাজনৈতিক নেতাৰ উদ্দেশ্য হোৱা অনুচিত |

দ্বিতীয়তে - উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ পৰা যোৱা নেতৃত্বৰ ৰাষ্ট্ৰীয় স্তৰত যেন তেওলোকৰ আত্মবিশ্বাস ম্লান পৰি যায় | এয়া অধিক স্পষ্ট হৈ উঠে তেওলোকৰ বক্তিতাত | আত্মবিশ্বাসৰ অভাৱ বাবেই লোকসভা বা ৰাজ্যসভাৰ মজিয়াত তেওলোকে সৰব ভূমিকা পালন কৰিব নোৱাৰে | হৈ-হাল্লা বা বিশৃঙ্খল পৰিবেশ সৃষ্টি কৰি আনৰ দৃষ্টি আকৰ্ষন কৰিব পাৰি, কিন্তু সফল নেতা হব নোৱাৰি | 

মই কও উত্তৰ-পূব অঞ্চল দেশৰ চকুত উজলি উঠিবলৈ হলে প্ৰয়োজন প্ৰতিটো স্তৰতে সবল নেতাৰ | প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে একোজন নেতাই দেশজুৰি দপদপাই থাকিব পাৰিব লাগিব | এজন ৰাজনৈতিক নেতাৰ যিহেতু সমাজৰ প্ৰতিটো স্তৰৰ লগতে সম্পৰ্ক গঠন হয়, সেইবাবে ৰাজনৈতিক নেতৃত্ব সকলোতকৈ শক্তিশালী হোৱা প্ৰয়োজন | এইখিনিতে ছফটৱেৰ কোম্পানী ইনফচিছৰ জনপ্ৰিয় শ্লোগান - ‘‘পাৱাৰ বাই ইনটেলেক্ট, ড্ৰিভেন বাই ভ্যেলুজ’’ - প্ৰাসংগিক যেন অনুভৱ হয় | যাৰ মূল অৰ্থ হ’ল বৌদ্ধিক শক্তি আৰু মূল্যবোধৰ দ্বাৰা চালিত | উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলক আজি ঠিক তেনে নেতাৰ প্ৰয়োজন, যি সচা অৰ্থতে বহন কৰে ‘‘পাৱাৰ বাই ইনটেলেক্ট, ড্ৰিভেন বাই ভ্যেলুজ’’ কথাষাৰৰ যথাৰ্থতা |    

অস্থিৰ সময়, অশান্ত মানুহ ..

This article was published in Dainik Agradoot on 3 June, 2013

আমি সৰুৰে পৰাই কিতাপে-পত্ৰই পঢ়ি আহিছো যে অসমীয়া মানুহ মৰমিয়াল, সৰল আৰু শান্ত প্ৰকৃতিৰ | অসমৰ বাহিৰত থকা বন্ধুসকলৰ আগতো আমি এই কথা গৌৰৱেৰে কও | কিন্তু সাম্প্ৰতিক সময়ত নিউজ চেনেলসমূহৰ কৃপাত যিবোৰ বাতৰি সঘনাই দেখিবলৈ পাইছো, তাৰ পাছত ভাবিবলৈ বাধ্য হৈছো যে সচাই অসমীয়া মানুহ মৰমিয়াল, সৰল আৰু শান্ত প্ৰকৃতিৰ হয়নে ?

অসমত চেটেলাইট চেনেলসমূহৰ প্ৰচলন হোৱাৰ লগে লগে কোনে কিমান চাঞ্চল্যকৰ বাতৰি প্ৰচাৰ কৰিব পাৰে তাৰ যেন এক অঘোষিত প্ৰতিযোগিতা আৰম্ভ হৈ গ’ল | আৰু সঘনাই দেখিবলৈ পোৱা এটা বাতৰি হ’ল অপৰাধীক ৰাইজে ধৰি বান্ধি কিলোৱা | আইন হাতত তুলি লোৱাৰ অধিকাৰ আচলতে ৰাইজৰো নাই, কিন্তু অপৰাধৰ বিচাৰ চলোৱাৰ ভাৰ আৰু বিচাৰৰ শেষত শাস্তি দিয়াৰ গুৰুদায়িত্ব যেন ৰাইজেই পালন কৰিবলৈ লৈছে | এটা দুৰ্ঘটনা সংঘটিত হৈছে, তাৰ পাছত দেখা গৈছে ৰাইজে গাড়ীখন জ্বলাই দিছে, চালকক গুৰুলা-গুৰুলকৈ পিটিছে | ৰোগীৰ মৃত্যু ঘটিছে, উত্তেজিত ৰাইজে নাৰ্ছিংহোম লণ্ড-ভণ্ড কৰিছে | শান্ত আৰু সৰল প্ৰকৃতিৰ মানুহে এনে কাম কৰিব পাৰে বুলি মোৰ মনে নধৰে |  ঘটিচোৰ-বাতিচোৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰি চৰকাৰী বৰমুৰীয়ালৈ ৰাইজৰ হাতত কোনো সাৰি যোৱা নাই | আনকি বহু সময়ত নাৰী আৰু শিশুও ৰাইজৰ হাতত প্ৰহৃত হৈছে, লাঞ্ছিত হৈছে | ৰাইজৰ হাতত অপৰাধীৰ মৃত্যু হোৱা ঘটনাও কম নহয় | মাত্ৰ কিছুদিন আগতে চুৰিৰ অপৰাধত গুৱাহাটীত এটি কণমানি শিশুৰ মৃত্যু ঘটিছে ৰাইজৰ হাতত | অসামাজিক কামত লিপ্ত বুলি দোষী সাব্যস্ত কৰি এহাল নগ্ন নৰ-নাৰীক কেমেৰাৰে আবদ্ধ কৰি গোটেই ৰাজ্যতে প্ৰচাৰ কৰি দিছিল সাংবাদিক আৰু ৰাইজে মিলি | খেদি খেদি বাঘ হত্যা কৰাৰ ঘটনাও সঘনাই প্ৰচাৰ হবলৈ লৈছে সাংবাদিক আৰু ৰাইজৰ দ্বৈত প্ৰচেষ্টাত | বহুঠাইত এনেকুৱাও হয় যে নিউজ চেনেলৰ কেমেৰা আহি পোৱালৈ আমাৰ ৰাইজ ৰৈ থাকে আৰু কেমেৰা অন হোৱাৰ লগে লগে আৰম্ভ হৈ যায় ৰাইজৰ বীৰত্ব আৰু ন্যায় প্ৰদানৰ দৃশ্য | 

কিন্তু মই কব খোজা কথাটো হ’ল ৰাইজৰ হাতত প্ৰহৃত হোৱা এজন দোষী যদি দোষী নহয় বুলি পাছত প্ৰমাণিত হয়, তেন্তে সেই ঘটনাৰ বাবে ৰাইজ জগৰীয়া হব নে নহয় ? উক্ত বাতৰি প্ৰচাৰ কৰা মাধ্যমটোৱে দুখ প্ৰকাশ কৰি বা মাৰ্জনা বিচাৰি বাতৰি এটা প্ৰচাৰ কৰিব নে নাই ? এবাৰ এজন মানুহৰ চৰিত্ৰত কালিমা সানি দিয়াৰ পাছত হয়তো তেও সহজতে তাৰপৰা মুক্ত নহব, কিন্তু ৰাইজ বা টিভি চেনেলটোৰ মানুহজনৰ ওচৰত কৰণীয় বুলিবলৈ একো নাই নেকি ? দুখৰ কথা, অসমত আমি এই প্ৰশ্নবোৰৰ সদুত্তৰ আশা কৰিব নোৱাৰো | এজন মানুহ সমাজত অসত্‍ বা দুৰ্নীতিপৰায়ন বুলি পৰিচিত হৈ যোৱাৰ পিচত যদি তেও আচলতে তেনে অপৰাধী নহয়, তেন্তে তাৰ পাছৰ পৰ্যায়ত মানুহজন মানসিকভাৱে এটা ভয়ংকৰ অৱস্থালৈ গুচি যাব পাৰে | কিন্তু বাতৰি প্ৰচাৰ কৰাতেই সাংবাদিকৰ দায়িত্ব শেষ হৈ যায় | ইয়াৰ আৰত যদি কাৰোবাৰ ষড়যন্ত্ৰ আছিল বা সেয়া পূৰ্ব পৰিকল্পিত আছিল, তেন্তে তাক জনাৰ আৰু কোনো উপায় পৰবৰ্তী পৰ্যায়ত নাথাকে | 

কেতিয়াবা দুজন বা তিনিজন মানুহেও ৰাইজৰ ভূমিকা লোৱা দেখা গৈছে | তেওলোকে তাত্‍ক্ষণিক বিচাৰ কৰি মানুহ এজনক দোষী সাব্যস্ত কৰে আৰু সাংবাদিকক নিমন্ত্ৰণ কৰে | সাংবাদিকেও ‘এক্সক্লুচিভ’ বুলি চুলি খুৰাই দিয়া মানুহজন বা অৰ্ধউলংগ মানুহজন আৰু তেওক ঘেৰি ৰং তামাচা চোৱা মানুহজাকৰ দৃশ্য প্ৰচাৰ কৰাত লাগি যায় | সাংবাদিকজনে জনাৰ উপায় নাথাকে কোন দোষী বা কোন নিৰ্দোষী | দুজনমান উত্তেজিত মানুহৰ মাজত বেচেৰা অপৰাধীজনৰো নিৰ্দোষিতা প্ৰমানৰ কোনো উপায় নাথাকে | গতিকে এনে বাতৰি প্ৰচাৰ কৰাৰ আগতে সাংবাদিকজন সাৱধান হোৱা উচিত নহয়নে ? কথা হ’ল এনেধৰনৰ বাতৰিৰ দ্বাৰা আচলতে কাৰ লাভ হয় ? কিমান ডাঙৰ অপৰাধী তেওলোক, যাৰ জীৱনক লৈ এখন ‘তামাচা’ সৃষ্টি কৰা হয় ? আমি সৰু থাকোতে সন্ধিয়া সাত বজাৰ বাতৰি চাবলৈ দেউতাই কেতিয়াবা পঢ়া টেবুলৰ পৰাও আমাক উঠাই আনিছিল | বাতৰি পঢ়া আৰু বাতৰি চোৱা একোটা সত্‍ অভ্যাস বুলিয়েই আমাক শিকাইছিল | কিন্তু এতিয়া আমাৰ ল’ৰা-ছোৱালীক বাতৰি চাবলৈ ক’বলৈ ভয় লাগে | নাচালেই যেন মংগল, তেনে ভাবহে হয় | মানুহক ধৰি বান্ধি কিলোৱা বাতৰিৰ সঘন প্ৰচাৰে এনে ঘটনা সংঘটিত কৰিবলৈ একাংশ লোকক আওপকীয়াকৈ উত্‍সাহ যোগাইছে | যিবোৰ শিশুৱে এনে বাতৰি প্ৰত্যক্ষ কৰে তেওলোকৰ মনতো একধৰনৰ অপৰাধ প্ৰৱনতাই গা কৰি উঠিব পাৰে | মানুহক ক্ষমা কৰি দিব পৰা গুনৰ পৰিৱৰ্তে, তাক শাস্তি দিয়াৰ মানসিকতাহে সিহতে পোষন কৰিব পাৰে | ‘টি আৰ পি’ৰ পাছত দৌৰা চেনেলবোৰে এই কথা ভাবেনে ? 

যি নহওক, একাংশ অসমীয়া মানুহৰ টিভিৰ পৰ্দাত ওলোৱাৰ হেপাহৰ বাবেও কিছু অশোভনীয় দৃশ্য আমি দেখিবলগীয়া হৈছে | টিভি কেমেৰাৰ আগত সৰু-সুৰা চোৰক লপা-থপা দি ‘হিৰো’ হোৱাৰ মানসিকতাই আৰু বহু এনে ঘটনাৰ জন্ম দিব পাৰে | দুস্কৃতি সংঘটিত হ’ব পাৰে | এওলোকে সাধাৰন ঘটনা এটাকো বিৰাট কিবাকিবিলৈ পৰিবৰ্তন কৰিব পাৰে | সেয়েহে গাড়ী মটৰ জ্বলাই দিয়া বা অমানুষিক শাস্তি প্ৰদান কৰাৰ সময়তো এনে মানুহবোৰৰ মুখত হাহি বিৰিঙি থাকে | যেন তেওলোকে ইতিহাসত স্থান পাবলৈ ৰণত নমা একোজন বীৰপুৰুষহে | ৰাইজৰ মাজত থকা এনে মানুহবোৰক ৰাইজেই চিনাক্ত কৰা উচিত | মাৰধৰ কৰা ঘটনা, গাড়ী, ঘৰ জ্বলাই দিয়া, প্ৰমাণ নোহোৱাকৈ কোনো এজনক অপৰাধী সজোৱা, আদি ঘটনা পূৰ্বৰ তুলনাত এতিয়া বৃদ্ধি পাবলৈ লৈছে | ৰাইজৰ হাতত বাঘ নহয়, মানুহৰো প্ৰাণ গৈছে | এয়া আচলতে অপৰাধ | এনে অপৰাধৰো দোষীয়ে শাস্তি পোৱা উচিত | টিভি সাংবাদিকসকলে এনে অপৰাধীকো চিনাক্ত কৰা উচিত আৰু তেওলোকেও এবাৰ চিন্তা কৰা উচিত : এনে অপৰাধীয়ে শাস্তি পাব লাগে নে নালাগে |

__________________________________________________________________      

      

সময়ানুৱৰ্তিতা আৰু আমি

This article was published in Dainik Agradoot on 25 June, 2013

দেউতাই বিছাৰিছিল ডাঙৰ হ’লে মই যেন এজন সামৰিক বিষয়া হও | যদিও আশীৰ দশকৰ শেষৰ ফাললৈকে যোৰহাটলৈ টেলিভিছন অহা নাছিল আৰু মানুহে আজিৰ দৰে গণতন্ত্ৰ দিৱসৰ পেৰেড চিধা দিল্লীৰ পৰা চাবলৈ পোৱা নাছিল; কিন্তু কিতাপ আলোচনী পঢ়িয়ে দেউতাৰ সামৰিক বাহিনীৰ বিষয়ে কিছু ধাৰণা হৈছিল | সামৰিক বাহিনীৰ প্ৰতি দেউতাৰ আকৰ্ষনৰ এটা অন্যতম কাৰণ হৈছে ‘সময়ানুৱৰ্তিতা’ | সেয়ে বোধহয় ১১ বছৰ বয়সতে মোক ডেৰাডুনৰ ‘ৰাষ্ট্ৰীয় ইণ্ডিয়ান মিলিটেৰী ক’লেজ’ নামৰ ভাৰতীয় সেনাবাহিনীয়ে পৰিচালনা কৰা শিক্ষানুষ্ঠানটোলৈ পঠিয়াই দিলে | মোৰ অৱশ্যে সামৰিক বিষয়া হোৱা নহ’লগৈ, আৰু যদিও ডলাৰ বগৰীৰ দৰে বহু শিক্ষানুষ্ঠান আৰু কৰ্মক্ষেত্ৰ বাগৰাৰ অভিজ্ঞতা হ’ল, মোৰ সেই সৰুকালৰ মিলিটেৰী ট্ৰেইনিঙৰ এটা বস্তু জীৱনৰ কাৰণে থাকি গ’ল, সেয়া হ’ল ‘সময়ানুৱৰ্তিতা’ |

দিল্লীৰ পৰা উভটি আহি অসমৰ যিটো কথাত মই আটাইতকৈ বেছি বিস্মিত আৰু হতবাক হৈছিলো সেইটো হ’ল অসমীয়া মানুহৰ সময়জ্ঞান একেবাৰে কম | যেতিয়া এখন মিটিঙলৈ মই যাব ওলাও, তেতিয়া কাৰ্যসূচীৰ সময় চাই মই ঠিক সময়তে উপস্থিত হওগৈ, কিন্তু ওলোটাই মই লাজত পৰো যেতিয়া দেখো সভা আৰম্ভ হোৱাৰ প্ৰস্তুতি তেতিয়াও হোৱাই নাই | দৰ্শকৰো আসন শুন্য | উদ্যোক্তাসকল লাজত নপৰে, লাজত ৰঙা-চিঙা পৰো মই | কাৰ্য্যসূচীত ছপা কৰা সময়তকৈ ১০ মিনিট পলম হব পাৰে, কিন্তু দুঘন্টা তিনিঘন্টা পলমকৈ সভা আৰম্ভ হোৱা কথাটোৱে কম বিৰক্তি নিদিয়ে; কিন্তু আচৰিত কথা উদ্যোক্তা আৰু দৰ্শক সকলো যেন নিৰ্বিকাৰ; যেন সময়তকৈ দুঘন্টা পাছত থকাটোৱে আমাৰ নিয়ম | সময়জ্ঞানৰ অভাৱ আৰু সময়ানুৱৰ্তিতা মানি চলিবলৈ আমাৰ জাতিটোৰ এনে কি পয়মাল ঘটিছে মই ভাবি নাপাও | বিদেশত এনে কথা শুনিলে হয়তো শুনোতাজন ঠাইতে মুচকচ যাব |

বিদেশৰ কথা নালাগে, আমাৰ দেশতে সময়ৰ ঘড়ী কাটাই কাটাই মানি চলা অনুষ্ঠান যদি আছে তেন্তে সেয়া হ’ল ব্যক্তিগত কোম্পানী, বেংক, হাস্পতাল আৰু বহুজাতিক ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠানসমূহ | ইয়াত সময়ানুৱৰ্তিতা মানি চলাৰ ওপৰত ব্যক্তি এগৰাকী কৰ্মদক্ষ হিচাপে পৰিগনিত হয়, লগতে পদোন্নতিও হয় | কিন্তু ৰাজহুৱা অনুষ্ঠানত ঠিকসময়ত অফিচ গৈ পোৱা মানুহ আছেনে ? ১০ বজাত আৰম্ভ হবলগীয়া অফিচটো ১২ বজাত হোৱাটোৱে নিয়ম | 

মই অভিজ্ঞতাৰে যি দেখিছো, অসমীয়া মানুহৰ হাতত বহুত সময় | কৰিবলৈ যেন কামেই নাই বহুত মানুহৰ জীৱনত | যদি এটা চৰকাৰী চাকৰি আছে তেন্তে তেও আৰু একো কথাই চিন্তা নকৰে | ঘন্টাৰ পাছত ঘন্টা টিভি চায়, আড্ডা মাৰে আৰু ৰাতিপুৱা ন’টা দহটা বজালৈ টোপনি মাৰি শৰীৰৰ মেদ বৃদ্ধি কৰে | অলপ শাৰীৰিক পৰিশ্ৰম কৰি ঘৰৰ কাঠিতে দুটা জলকীয়াৰ পুলি ৰুবলৈও যেন অসমীয়া মানুহৰ এলাহ | গতিকে সময়ৰ মূল্য তেওলোকৰ ওচৰত এঘন্টা বা এক মিনিট বুলি কোনো কথা নাই | কিন্তু ডাঙৰ কথাটো হ’ল এনে মানুহৰ সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰ বাবে ‘সময় মানি চলা’ বা ‘মানিবলৈ চেষ্টা কৰা’ সংখ্যালঘূ মানুহখিনিৰ দুখ-কষ্টৰ সীমা নোহোৱা হয় | 

হোমেন বৰগোহাঞিয়ে প্ৰায়েই এজন বিখ্যাত মানুহৰ উদাহৰন দিয়ে | সেইজন হ’ল ব্ৰিটেইনৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী ‘উইনষ্টন চাৰ্চিল’ | যুদ্ধৰ মাজতো হেনো আকাশীযানত বহি এইজন মনীষীয়ে ডায়েৰী লিখিছিল | আত্মসমালোচনা আৰু সাহিত্যৰ চৰ্চা তেওৰ দৈনন্দিন কাৰ্য্যসূচীত অন্তৰ্ভূক্ত আছিল | প্ৰশাসনৰ সৰ্বোচ্চ দায়িত্বত থাকিও এইজন ব্যক্তিয়ে সাহিত্যত ন’বেল বটা লাভ কৰিছিল | হোমেন বৰগোহাঞিৰ সুৰত ময়ো বহুসময়ত বহুকেইজন মানুহক এইটো কথা কবলগা হৈছে যে ‘আপুনি উইনষ্টন চাৰ্চিলতকৈও ব্যস্ত নে যে দহটা বজাৰ মিটিংখনত আপুনি আহি পাওতে চাৰে এঘাৰটা বজালে’ | তেনে সময়ত মোৰ সন্মুখত থকা মানুহজনৰ যিটো উত্তৰ শুনাৰ ‘সৌভাগ্য’ মোৰ হয় সেই উত্তৰটো শুনিলে মোৰ পেটতে হাত-ভৰি লুকুওৱাৰ নিচিনা অৱস্থা হয়গৈ | আচলতে সেইটো পলম হোৱাৰ কোনো কাৰণেই হব নোৱাৰে | সেইটো এটা অজুহাতহে | অজুহাত উলিওৱা আৰু গা এৰা দিয়া মন্তব্যৰ ক্ষেত্ৰত অসমীয়া মানুহৰ সমকক্ষ আন কোনো হব নোৱাৰে নেকি ! এটা সৈনিকৰ দল অহাত পাচমিনিট পলম হোৱাৰ বাবে নেপ’লিয়ন বোনাপাৰ্টে এখন যুদ্ধত পৰাজয় বৰন কৰিবলগা হৈছিল ; এই উদাহৰনবোৰ অসমীয়া মানুহৰ বাবে যেন কেবল এক কাহিনী, তাতকৈ বেছি একো নহয় |

নিৰ্বাচনৰ সময়ত বহু ভিতৰুৱা গাও এখনত এজন সত্তৰোৰ্ধ্বৰ ব্যক্তিক লগ পাইছিলো | সাধাৰণতে সেইটো বয়সৰ মানুহক ‘বুঢ়া’ বুলি বিশেষন এটা লগাই দিয়া হয় | কিন্তু বুঢ়ামানুহজনক মোৰ মোতকৈও বহুত ডেকা যেন ভাব হ’ল | তেও প্ৰায় সূৰ্যোদয়ৰ লগে-লগে উঠে, বাৰীখনৰ চাৰিওফালে কোৰ মাৰি শাক আৰু কেইবিধ যে পাচলিৰ খেতি কৰিছে, নিজে বাহ কাটি খৰাহি, ঢাৰি বোৱা কাম কৰে, বাৰিষা পথাৰত চেপা পাতে, ঘৰৰ চাৰিওফালৰ জেওৰা-জপনা তেও নিজ হাতে দিয়ে | অথচ মানুহজনে এটা চৰকাৰী চাকৰিও কৰিছিল | পেঞ্চনৰ টকাকেইটাৰে তেও আৰামেৰে খাই-বৈ থাকিব পাৰে | কিন্তু যিটো কাৰণত বুঢ়া মানুহজনৰ মনত গভীৰ দুখ সেইটো হ’ল তেওৰ চৰিজন পুতেক | চাৰিও শুই-বহি, ঘূৰি-ফুৰি সময় কটায়, অথচ বুঢ়াটোৱেনো কি কৰিছে বুলি চাই যোৱাৰো সময় নাই এটাৰো | বুঢ়াটোতকৈ যেন তেওলোকৰ ঢেৰ বেছি কাম | বুঢ়া মানুহজনৰ ৰোগহীন তজবজীয়া চেহেৰা আৰু প্ৰাণোচ্ছল কথা-বতৰাই মনলৈ অফুৰন্ত আনন্দ কঢ়িয়াই আনিলে আৰু বুঢ়াৰ পুতেক কেইজনৰ কথা ভাবি সেই আনন্দ ম্লান হৈ পৰিল | আমাৰ অসমীয়া সমাজখনত বুঢ়াটোৰ নিচিনা মানুহ কমি আহিছে, কিন্তু বৃদ্ধি পাইছে ডেকা পুতেককেইজনৰ নিচিনা মানুহ | 

মোৰ কথা বাদ দিয়ক | আপুনি নিজেই কথাটো ভাবি চাওক যে যিদিনা আপুনি কামত ব্যস্ত হৈ থাকে, নিজৰ লগতে সমাজৰো ভাল কিবা এটা চিন্তা কৰে, সেইদিনা আপোনাৰ মনৰ অবস্থাটো নিশ্চয় বুঢ়াটোৰ নিচিনা তজবজীয়া হৈ থাকে | আনহাতে যিদিনা কাম-বন নকৰি, হতাশাচ্ছন্ন মন এটাৰে ঘৰৰ ভিতৰত সোমাই থাকে, সেইদিনা নিশ্চয় আপোনাৰ নিজকেও ৰুগীয়া যেন লাগে | আৰু ৰুগীয়া মন এটালৈ সুস্থ চিন্তা জানো আহিব পাৰে !

ভালদৰে গমি চালে দেখা যায় যে আচলতে কৰ্মহীন বাবেই আমাৰ জাতিটোৰ মাজত নেতিবাচক চিন্তা আৰু অলসতা বৃদ্ধি পাইছে | এনে লোকেৰে সমাজ ভৰি পৰা বাবেই ১০টা বজাৰ মিটিংখন ১২টাত অনুষ্ঠিত হয়, লেহেমীয়া গতিত চলে চৰকাৰী অফিচৰ কাম, কামৰ মাজতো চলে ১০টকাৰ পৰা হাজাৰ কোটি টকালৈ ভেটি খোৱাৰ হিচাব, সকলোতে কেবল কথা আৰু কামৰ সামঞ্জস্যহীন একধৰনৰ হীন মনোবৃত্তিৰ মানুহৰ পৰিবেশ | অসমীয়া জাতিৰ এই দুৰ্দশা কেতিয়াৰ পৰা আৰম্ভ হৈছে আৰু কেতিয়া শেষ হব তাৰ যেন কোনো সদূত্তৰ নাই | 

(বিঃদ্ৰঃ - ৰাজনৈতিক জীৱনত বিভিন্ন পৰিস্থিতিয়ে এনে কিছুমান তিক্ত অভিজ্ঞতা দিছে যে তাৰ পাছত মনলৈ অহা এই চিন্তাখিনিক নিলিখাকৈ থাকিব নোৱাৰিলো | মোৰ চিন্তা অবশ্যেই আত্মসমালোচনা মূলকহে, এই কথাষাৰ কৈ থ’লো |)

           

মাকাম পঢ়াৰ পাছত ..

This article was published in Basundhara, the Assamese supplement of Dainik Janambhumi on 26 May, 2013.

পঢ়া-শুনা আৰু তাৰ পিছত কৰ্মক্ষেত্ৰ, এই দুয়োটাই মোক দীৰ্ঘদিন ধৰি অসমৰ বাহিৰত থাকিবলৈ একপ্ৰকাৰ বাধ্য কৰাইছিল | সেয়েহে নিয়মিত বাতৰি-কাকত আৰু বেচ কিছু প্ৰবন্ধ-পাতি পঢ়াৰ বাহিৰে গল্প বা উপন্যাস সাহিত্যৰ সোৱাদ লাভৰ পৰা সুদীৰ্ঘদিন মই বঞ্চিত হৈ ৰ’ব লগা হ’ল | কিন্তু শেহতীয়াকৈ যিকেইখন অসমীয়া গ্ৰন্থ পঢ়ি ভাল লাগিল, তাৰভিতৰত এখন উল্লেখযোগ্য গ্ৰন্থ হ’ল ‘মাকাম’ | ৰীতা চৌধুৰীৰ বহুপঠিত উপন্যাস ‘মাকাম’ | 

হংকঙৰ এটা দুপৰীয়াৰ পৰা আৰম্ভ যাত্ৰা | বহু দীঘলীয়া সেই যাত্ৰা | দক্ষিণ চীনৰ দূৰ্ভিক্ষপীড়িত এখন গাৱৰ পৰা কেন্টন বন্দৰ, তাৰ পৰা কলিকতা, কলিকতাৰ পৰা অসমলৈ যাত্ৰা কৰোতেই হো হানহতে হেৰুৱাইছিল জীৱনৰ সকলো | পাব লগা একো নাছিল দাস হৈ বিক্ৰী হোৱা হো হানহতৰ দলটোৰ | কিন্তু দিবলগীয়া বহুত আছিল | সেয়াও এক অন্য ইতিহাস | ৰবাৰ্ট ব্ৰুছে লগ কৰিছিল চিংফো ৰজা বিচাগামক | মুকলি হৈছিল নতুন এক অধ্যায় | অসমত চাহৰ আৱিস্কাৰে মুকলি কৰা অধ্যায় | ইংৰাজ বনিকৰ অসমৰ প্ৰতি লোভৰ চকু খুলি দিয়াৰ অধ্যায় | অৰ্থনীতি আৰু ৰাজনীতিৰ বাতাৱৰন সলনি কৰি দিয়াৰ অধ্যায় | সেই অধ্যায়ৰে একোটা অংশ হো হানহত | হো হানহতৰে বংশধৰ মাকুম চহৰৰ বিভিন্ন অলি-গলিত | চীনাপট্টি সেই মানুহৰে গাও | চিনাপট্টি যাত্ৰাৰ শেষ নহয় | বৰং চিনাপট্টিৰ পৰা আকৌ আৰম্ভ হৈছে অন্য এক যাত্ৰা | এই যাত্ৰাৰ শেষ ক’ত ? 

যুদ্ধই বহুবাৰ সলনি কৰি দিছে পৃথিৱীৰ ভূগোল, বিভিন্ন দেশৰ মানচিত্ৰ | ১৯৬২ চনৰ যুদ্ধ বুলিলে হয়তো অসমবাসীক সোৱাৰাই দিব নালাগে চীনৰ সৈতে হোৱা ভাৰতৰ যুদ্ধৰ কথা | কিন্তু এই কথা হয়তো অসমবাসীৰ বহুতেই নাজানে যে সেই যুদ্ধই উজনি অসমৰ এখন চহৰৰ এমুঠি মানুহৰ জীৱনৰ গতি সলনি কৰি দিছিল | উভালি পৰিছিল তেওলোকে অসমৰ মাটিত ৰোপন কৰা চাহগছৰ দৰে তেওলোকৰ জীৱনসত্বাও | সেয়া লুকাই পৰা এক প্ৰাচীন সত্য | আন্ধাৰত পোত খাই থকা অপ্ৰিয় সত্য | সেই সত্যকে খুচৰি খুচৰি উলিয়াই আনিছে ৰীতা চৌধুৰীয়ে | ইতিহাসৰ কবৰ খান্দি অবাক কৰিছে আমাৰ দৰে পঢ়ুৱৈক | কাৰন আমি অজ্ঞ, অনাগ্ৰহী সেই প্ৰাচীন সত্যৰ প্ৰতি |

অসমত চাহ আবিস্কাৰ হোৱাৰ লগে-লগে ভাৰতৰ আন আন ঠাইৰ লগতে চীনৰ পৰাও যথেষ্ঠ সংখ্যক শ্ৰমিকৰ আগমন ঘটিছিল | তেওলোকক মূলতঃ প্ৰলোভন দেখুৱাই বা দাবী ধমকিৰে লৈ অনা হৈছিল | কিন্তু পৰিস্থিতিৰ তাড়নাত তেওলোকে আৰু কোনোদিনে তেওলোকৰ ঠাইলৈ ঘূৰি যাব নোৱাৰিলে | লাহে-লাহে তেওলোক অসমৰ স্থানীয় লোক হৈ পৰিল, লীন গ’ল অসমৰ বায়ু-পানী আৰু মাটিৰ সৈতে, বিয়া-বাৰু কৰাই ইয়াত সৃষ্টি হ’ল তেওলোকৰো এখন সমাজ, চীনামূলীয় সমাজ | কেইবাটাও প্ৰজন্মৰ পাচত তেওলোকলৈ সন্দেহৰ আঙুলি টোওৱা হ’ল, আৰম্ভ হ’ল ঘৃণা আৰু অবিশ্বাসৰ ছায়াযুদ্ধ | চীনে ভাৰত আক্ৰমন কৰাৰ পাছত হঠাত্‍ এই মানুহখিনি যেন শত্ৰু হৈ পৰিল, তেওলোক ৰাজনৈতিক পাশাখেলৰ গুটিত পৰিণত হ’ল আৰু এদিন তেওলোক ছেদেলি-ভেদেলি হৈ পৰিল |  স্বদেশতে তেওলোক হৈ পৰিল বিদেশী, শৰণাৰ্থী, শত্ৰুদেশৰ এজেন্ট আৰু এদিন মাতৃভূমি ভাৰতৰ পৰা তেওলোক হৈ পৰিল পৃথক, বিতাৰিত | এয়াই মূল কাহিনী মাকামৰ |

মই কোনোদিনে নাজানিলোহেতেন সেই কথাবোৰ | মাকুমৰ কথাবোৰ | কিন্তু মাকাম পঢ়াৰ পাছত মনলৈ আহিছে হাজাৰটা প্ৰশ্ন | অসমখনক আমিনো কিমান জানো ? কিমান জানো আমাৰ অতীত ? কিমান জানিবলৈ দিয়া হৈছে আমাক ? কিন্তু মাকামে জনাইছে আমাক সেইবোৰ কথা, যিবোৰ হয়তো কোনেও আমাক কোনোকালে নকলেহেতেন | 

মাকামৰ কাহিনী আজিৰ অসমীয়া অথবা ভাৰতীয় যুৱ প্ৰজন্মই জনাটো কিমান উচিত কিমান অনুচিত সেয়া মই নাজানো | (‘মাকাম’ প্ৰকাশ হৈ ওলোৱাৰ পিছত হেনো কিতাপখন নিষিদ্ধ হ’ব লাগে বুলিও দাবী উঠিছিল |) কিন্তু আমাৰ ইতিহাসত আৰু বুৰঞ্জীত এনে বহু কাহিনী আছে যিবোৰ দেশৰ নতুন প্ৰজন্মই জনাটো কেৱল দৰকাৰীয়েই নহয়, অপৰিহাৰ্যও | কিন্তু আচৰিত কথা স্কুলীয়া পাঠ্যপুথিৰ পৰা ভূগোল আৰু ইতিহাস কাহানিবাই বিসৰ্জন দিয়া হ’ল | এতিয়া অসমৰে নহয়, ভাৰতৰ আন প্ৰদেশৰো যুৱ-প্ৰজন্মৰ সৰহভাগেই তেওলোকৰ গৰিমাময় অতীতৰ বিষয়ে অজ্ঞ | তেওলোক জানিবলৈ ইচ্ছুক নহয় তেওলোকৰ পূৰ্বপুৰুষ, তেওলোকৰ শিপা অথবা তেওলোকৰ ঐতিহ্যৰ বিষয়ে | তেওলোক উত্‍সাহী নহয় তেওলোকৰ প্ৰবাদ অথবা কিংবদন্তী কাহিনীৰ প্ৰতি | শিপাৰ পৰা বিচ্ছিন্ন ছিন্নমূল প্ৰজন্মই এতিয়া যেন চাৰিওদিশ বিয়পি পৰিছে |

নিজৰ মাতৃক ভাল নোপোৱাকৈ দেশমাতৃক ভাল পোৱাটো যেনেকৈ অবাস্তৱ কথা, নিজৰ ইতিহাস নজনা আৰু ঐতিহ্যক সন্মান কৰিব নজনা যুৱ প্ৰজন্মৰ পৰাও দেশসেৱা আশা কৰাটো তেনে অবাস্তৱ কথা | হয়তো সেইবাবেই আজিৰ ভাৰতত দেশে বিদেশে উচ্চ শিক্ষা লাভ কৰা মন্ত্ৰী, আমোলা বা বিষয়াৰ পৰা নিৰ্ভেজাল দেশপ্ৰেম আশা কৰিব নোৱাৰা কথা হৈ পৰিছে | সচা অৰ্থত জাতি বা সমাজৰ প্ৰতি দায়বদ্ধতাসম্পন্ন ব্যক্তি আজিৰ সময়ত বিৰল হৈ পৰিছে | শাসনযন্ত্ৰৰ মুষ্টিমেয় অংশ তেনে লোকৰ হাতলৈ গুচি যোৱাৰ লগে লগে সমাজ থান-বান হৈ যোৱাৰ, ইটো সম্প্ৰদায়ৰ লগত সিটো সম্প্ৰদায়ৰ সংঘাত আৰু ৰাজনৈতিক অভিসন্ধিৰে সাধাৰন মানুহক বলিৰ পঠা সজোৱাৰ প্ৰক্ৰিয়া ব্যাপক হৈ উঠিছে | মাকামত অসমৰ আন আন জনগোষ্ঠীৰ দৰে সহজ সৰল, জটিলতাৰ আও ভাও নোপোৱা, শ্ৰমেই জীৱনৰ ব্ৰতত পৰিণত হোৱা চীনামূলীয় সমাজৰ কৰুণ জীৱনৰ ছবি প্ৰতিফলিত হৈছে | সেয়া আজিৰ পৰা তিনিটা দশক আগৰ কথা | কিন্তু আজিও জানো তেনে পীড়িত মানুহেৰে বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্ত তথা ভাৰতবৰ্ষ বা অসম ভৰি থকা নাই ? আজিও জানো তেনে পৰিস্থিতিৰ পৰা আতৰত বিশ্বৰ ৰাজনীতি ? সাধাৰন মানুহ জানো যুদ্ধৰ শংকাৰ পৰা দূৰত ? আমাৰ অসমনো কিমান মুক্ত ঘৃণা, সন্দেহ, অবিশ্বাস আৰু বিভাজনৰ ৰাজনীতিৰ পৰা ?      

মাকাম পঢ়া অসমৰ হাজাৰজন বিবেকবান মানুহক নিশ্চয় এই কথাই ভবাই তুলিছে | ভবাৰ সময়ো হৈছে | কাৰন অসমৰ আকাশতো এতিয়া প্ৰায়ে জুইৰ লেলিহান শিখাই আৱৰি ধৰে | সেই জুই ধানৰ ভৰাল আৰু পৈতৃক ঘৰ জ্বলাই দিয়া জুই | ভেটি মাটিৰ পৰা উচ্ছেদিত হৈ শৰণাৰ্থী শিবিৰৰ বাসিন্দা হব লগা হয় এতিয়াও ৰাজনীতি নুবুজা বহুত মানুহ | সন্দেহ আৰু অবিশ্বাসে ওচৰা-ওচৰি দুটা চুবুৰিকো পৰিণত কৰিছে দুটা শত্ৰু শিবিৰত | দুখৰ কথা, এইবোৰ কোনো বিদেশী ৰাষ্ট্ৰৰ আক্ৰমণ নহয়, এই আক্ৰমণ যেন স্বদেশৰ মানুহৰ হাতত স্বদেশীক আক্ৰমন | ই জানো শত্ৰুৰাষ্ট্ৰৰ আক্ৰমনতকৈও ভয়াৱহ নহয় ? 

অসমত অন্ততঃ মাকুমৰ পুনৰাবৃত্তি নহওক, পুনৰাবৃত্তি নহওক কোকৰাঝাৰ বা ৰাভা-হাছং কাণ্ডৰো | নতুন প্ৰজন্মই অতীত অধ্যয়ন কৰক, পৰ্যালোচনা কৰক আৰু ভূলৰ পৰা শিক্ষা লৈ নতুন ইতিহাস গঢ়াৰ দিশেৰে ধাৱমান হওক | মাকাম পঢ়াৰ পাচত তেনে এক আশাই মনৰ মাজত যেন তিৰবিৰাই উঠিল | 

বিহুৰ চান্দা কিয় নিদিও

This article was published in Dainik Agradoot on 24 April, 2013

মূল কথাখিনি কোৱাৰ আগতে এটা সাধু কবৰ মন গৈছে | ধ্যানত মগ্ন ঋষি এজনক এন্দুৰ-নিগনিয়ে বৰকৈ উত্‍পাত কৰা হ’ল | নিৰুপায় হৈ ঋষিয়ে ঠিক কৰিলে যে তেও এজনী মেকুৰী পুহিব | কিন্তু সমস্যা হ’ল মেকুৰীক খুৱাবলৈ গাখীৰ ক’ত পাব ? ঋষিয়ে ঠিক কৰিলে গাখীৰৰ কাৰনে গাই এজনী পোহাটোৱে উচিত কাম হব | এতিয়া গাইজনী ৰাখিবলৈ তেওক প্ৰয়োজন হ’ল এটা গোহালীৰ | গোহালীৰ অভাৱ দূৰ হোৱাৰ পাচত ঋষিক প্ৰয়োজন হ’ল গাইজনী চোৱাচিতা কৰা এজনী মানুহৰ | ঋষিয়ে ঠিক কৰিলে যে তেও বিয়া পাতিব | বিয়াৰ পাচত ঋষিৰ লৰা-ছোৱালী হ’ল, লৰা-ছোৱালীৰ ভৰন-পোষনৰ কাৰনে তেও খেতি-বাতিও কৰিবলৈ ললে | ক্ৰমান্বয়ে তেওৰ সংসাৰৰ বোজা বাঢ়ি যাবলৈ ধৰিলে | বহুত দিনৰ পাচতহে এদিন তেওৰ মনত পৰিল যে তেও আচলতে এজন ঋষি আছিল আৰু তেওৰ উদ্দেশ্য আছিল ধ্যানৰ জৰিয়তে সিদ্ধি লাভ কৰা | কিন্তু তেও ইতিমধ্যে আচল উদ্দেশ্যৰ পৰা বহু দূৰলৈ ফালৰি কাটি গুচি আহিল | 

বৰ্তমানৰ বিহুৰ স্বৰূপ দেখি মোৰ এই সাধুটোলৈ বৰকৈ মনত পৰিছে | বিহুৰ আচল উদ্দেশ্যৰ পৰা এতিয়াৰ বিহুবোৰ যেন বহু দূৰত | এতিয়া নগৰ চহৰবোৰত বিহু পাতিবলৈ হলে প্ৰথম প্ৰয়োজন হয় অৰ্থৰ | সংগৃহীত অৰ্থৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে বিহুৰ সাফল্য | অধিক সাফল্যমণ্ডিত কৰিবলৈ হ’লে অধিক ‘দামী’ শিল্পীৰ প্ৰয়োজন | দামী শিল্পীক দিব লগা হয় লাখৰ ঘৰত ধন | ধনৰ বাবে প্ৰয়োজন চান্দাবহীৰ | চান্দাবহীৰ পাত বিলাবলৈ লাগিল ধনী ব্যৱসায়ী, উদ্যোগপতি, মন্ত্ৰী, এম এল এ | অসত্‍ উপায়েৰে উপাৰ্জিত ধন দিওতে দিওতাজনৰ বিষেশ কষ্ট নহয়, কিন্তু বিহুৰ বতৰত সত্‍ পথেৰে উপাৰ্জন কৰা লোক এজনৰ মূৰতে ৰামটাঙোন পৰে | চান্দা দিয়াৰ ‘টেনচন’ বেছি হৈ গ’লে ব্যৱসায়ীয়ে বঢ়াব বস্তুৰ দাম | দাম বঢ়ালে মাধমাৰ পৰিব সাধাৰন কৃষক আৰু কাম কৰি খোৱা মানুহখিনিৰ ওপৰত | কৃষিভিত্তিক উত্‍সৱ বিহুৰ আচল গৰাকী নিচলা কৃষকৰ ক’ত আৰু বিহু পতা হব, মূৰে কপালে হাত দি থাকোতেই বিহু পাৰ হৈ গুচি যায় | ঠিক যেন ঋষিৰ দৰে আচল উদ্দেশ্যৰ পৰা আতৰি এক অন্তহীন অথন্তৰৰ খেল |

আজি চুবুৰীয়ে চুবুৰীয়ে বিহুৰ নামত জাক-জমকতাৰ প্ৰতিযোগিতা আৰু চান্দা সংস্কৃতিৰ মাজত আমাৰ বিহুৰ আচল সংস্কৃতি যেন লুকাই পৰিছে, হেৰাই গৈছে বিহুৰ মূল তাত্‍পৰ্য | ক্ৰমাত্‍ বিলুপ্তিৰ পথত বিহুৰ আচল ৰং-ৰহইচ, হৃদয়ৰ উত্তাপ সনা আবেগ গধুৰ পৰিবেশ | 

যোৱাবাৰ জালুকবাৰী সমষ্টিৰ পৰা নিৰ্বাচন খেলাৰ পাচত মোৰ ঘৰলৈও বিহুৰ চান্দা বিচাৰি কেবাটাও ডেকা ল’ৰাৰ দলৰ আগমন ঘটিছিল | তেনে এটা দলৰ ডেকা ল’ৰা কেইজনমানক চাই মই ক’লো যে ‘চোৱা, মই তোমালোকৰ চুবুৰীৰ বাসিন্দা নহয় | তোমালোকে বিহু পাতিব খুজিছা খুবেই ভাল কথা | কিন্তু মই চান্দা নিদিও |’ কিয় নিদিও সেয়াও তেওলোকক বুজাই ক’লো যে ‘তোমালোকক চান্দা দি যদি তোমালোকৰ চুবুৰীয়া দলটোক নিদিও তেন্তে তেওলোকে বেয়া পাব | কোনেও বেয়া নাপাবলৈ হ’লে মই প্ৰতিটো দলকে চান্দা দিব লাগিল | তোমালোকে কোৱাচোন কিহৰ বলত আৰু কি যুক্তিত মই এনেকৈ প্ৰতিটো দলকে পইছা দিম’ | তেতিয়া তেওলোকৰ উত্তৰ আছিল এনে যে : ‘আপুনি বিধায়ক হবলৈ ওলাইছে | গতিকে প্ৰাৰ্থীয়েতো দিবই লাগিব | তাৰোপৰি আপোনালোকৰতো ঢেৰ পইছা’ | মই ক’লো ‘ঢেৰ পইছা বুলি যে কৈছা, এই পইছাৰ উত্‍সটো কি ভাবি চাইছানে | মই যদি এনেকৈ চান্দা দিব পৰা মানুহ হও, তেন্তে মই নিশ্চয় অসত্‍ উপায় অবলম্বন কৰি উপাৰ্জন কৰা লোক হব লাগিব | তোমালোকে কৰিব খোজা এনে সত্‍ আৰু মহত্‍ কাম এটাত অসত্‍ উপায়েৰে অহা পইছাই অনুষ্ঠানটোকো অসত্‍ কৰি নুতুলিবনে’ | তাৰপাচত আৰু তেওলোকে চান্দা বিচাৰি মোৰ ওচৰত অহা নাই | 

এনে নহয় যে তেওলোকক সহযোগ কৰিবলৈ মোৰ মন নাই | বৰং মোৰ সামান্য বৰঙনিৰে যদি তেওলোকৰ বিহুখন সফল হয়, তেন্তে তেওলোকক সহযোগ কৰিবলৈ পালেহে মই সুখী হ’লোহেতেন | কিন্তু ৰঙালী বিহুকে ধৰি সৰু-বৰ সকলো উত্‍সৱতে চান্দা তোলা সংস্কৃতিটোৱে অসমৰ সকলো ঠাইতে ইমান ব্যাপকভাবে শিপাই গৈছে যে ই অসমীয়া সাধাৰন ৰাইজক জলাকলা খুৱাবলৈ বাধ্য হৈছে | ৰাস্তাত চিনাকী অচিনাকী সকলোধৰনৰ গাড়ী ৰখাই এক প্ৰকাৰ দাবী ধমকিৰে চান্দা তোলা কথাটো বাৰু কিমান যুক্তিসন্মত ? ই একপ্ৰকাৰ চম্বলত গুণ্ডাকৰ তোলাৰ লেখীয়া কথা নহয়নে বাৰু ? মই এই প্ৰথাটোৰ তীব্ৰ বিৰোধিতা কৰি চান্দা নিদিও বুলি সিদ্ধান্ত লৈছো | কিন্তু মোৰ দৰে কিমানজনে বাৰু চান্দা বিচাৰি অহা দল এটাক প্ৰত্যাখ্যান কৰিব ? লাখ লাখ টকা খৰচ কৰি উদযাপন কৰা মঞ্চবিহুসমূহত বাৰু বিহুৰ বিশুদ্ধতা আৰু ঐতিহ্য ৰক্ষা পৰিছেনে ?

মোৰ বোধেৰে পৰা নাই | এটা চুবুৰীত এখন বিহু পতাৰ অৰ্থ হ’ল চুবুৰীটোৰ ডেকা-বুঢ়া, জিয়ৰী-বোৱাৰী সকলোৱে বিহুৰ আনন্দ উত্‍সৱত ভাগ লোৱা | সেইকেইদিন ঘৰলৈ অহা আলহী অতিথিক আপ্যায়ন কৰা, সৰুৱে ডাঙৰক প্ৰনাম কৰা, বিহুৱান যচা আৰু বিহুতলীত গৈ মনৰ উলাহত এপাক নচা আদিয়ে হ’ল চুবুৰীটোত বিহু পতাৰ সাৰ্থকতা | কিন্তু এতিয়া চুবুৰী এটাত বিহু পতা মানে উদযাপন কমিটিৰ সদস্যসকলৰ গাতহে বিহু লাগে | বাকী লোকৰ ভূমিকা নিশাৰ ‘ফানচন’ত হাত সাৱটি নিশা এপৰলৈ বহি থকাতে সীমাবদ্ধ | বিহুৰ নামত পতা বহু ‘ফানচন’ত বিহুদল এটাক প্ৰতিকী অৰ্থতহে নিমন্ত্ৰন জনোৱা হয় | তেওলোকৰ মাননিৰ পৰিমানো হেনো অতি কম | বিহুবলীয়া ৰাইজক বিহুৱে ননচুৱায়, নচুৱায় কেচিঅ’, ড্ৰাম আদি ইলেকট্ৰনিক বাদ্য-যন্ত্ৰেৰে সুসজ্জিত হৈ অহা ‘গুৱাহটীয়া’ শিল্পীয়েহে | সেয়া যিয়ে নহওক, চুবুৰী এটাৰ বিহুখনৰ সকলো দান-বৰঙনি চুবুৰীটোতে সীমাবদ্ধ থাকিব লাগে | চুবুৰীটোৰ বাহিৰ ওলাব নালাগে | বাহিৰৰ লোকক নিমন্ত্ৰন কৰাটোহে দেখনিয়াৰ কাম | ৰাস্তাৰে অহা পথাচাৰীক বিহুৰ চান্দা বিচাৰি আমনি কৰাটো অতি গৰ্হিত কাম বুলি মই বিবেচনা কৰো | তেনে কৰিলে পথাচাৰীজনে সেই ঠাইখনৰ প্ৰতিও এটা বিৰূপ মনোভাব লৈ যায় | মই বহুবাৰ এনে তীক্ত অভিজ্ঞতাৰ মুখামুখি হৈছো | চান্দা নিদিও বুলি ক’লে হয়তো অলপ আতৰৰ পৰা অশ্লীল বাক্যবান এষাৰী ওফৰি আহে, দিব খুজিলেও হয়তো নোসোধাকৈয়ে চান্দাবহীত পাচশ বা এহেজাৰ টকা লিখি দিয়ে | 

অনা অসমীয়া এজন লোক যেতিয়া বিহুৰ বতৰত অসমলৈ আহে আৰু যদি তেও এখন মঞ্চবিহুৰ দৰ্শক হয়, তেন্তে বিহুৰ বিষয়ে তেওৰ বাৰু কি ধাৰনা হব ? এই প্ৰশ্নটো প্ৰায়ে মোৰ মনলৈ আহে | কিন্তু সাম্প্ৰতিক সময়ত হয়তো মঞ্চবিহুক বাদ দি বিহুক সংৰক্ষন কৰাৰ আন উপায়ো নাই | মই কোনো বিহু বিষেশজ্ঞ নহয় | কিন্তু সাম্প্ৰতিক সময়ৰ মঞ্চবিহুসমূহত বিহুৰ কথাটোতকৈও মঞ্চখন কিমান খৰচী হব, কোন দামী শিল্পীয়ে অংশগ্ৰহন কৰিব, লাইট, চাউণ্ড চিষ্টেম কেনেকুৱা হব, কিমান জাক-জমক কৰি তোলা হব, এইবোৰ কথাতহে বেছি গুৰুত্ব আৰোপ কৰা দেখা যায় | আকৌ নিমন্ত্ৰিত দামী শিল্পীজনক শেষ নিশা মঞ্চত উঠোৱাৰ কিবা যুক্তি আছেনে ? শেষ নিশা কাৰোবাৰ সংগীতৰ মাদকতা উপভোগ কৰাৰ মানসিকতা থাকেনে ? সন্ধিয়াতে আৰম্ভ কৰি বিহুসমূহ জানো নিশা ১০-১১ টাৰ ভিতৰতে শেষ কৰিব নোৱাৰি | তেতিয়া ওচৰ-পাজৰৰ বিহু চাবলৈ নহা আৰু ৰুগীয়া মানুহখিনিয়েও শান্তিত শুবলৈ পাৰে | আকৌ পিছদিনা কোনেও কাম ক্ষতি কৰিবও নালাগে, কাম কৰিলেও টোপনীয়াই থাকিব নালাগে |

বিহুৰ আচল সৌন্দৰ্য আৰু তাত্‍পৰ্য কিমান মানুহে দেখিছে আৰু বুজিছে, সেই কথাটোত যেন বিহু কমিটিসমূহে বেছি গুৰুত্ব আৰোপ নকৰে | নতুন প্ৰজন্মক বিহু সম্বন্ধে অধিক জ্ঞান আৰু তাত্‍পৰ্য আৰু ইয়াৰ নান্দনিক সৌন্দৰ্যক হৃদয়াঙ্গম কৰোৱাৰ ক্ষেত্ৰত বিহু কমিটি সমূহে যথেষ্ট ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে | কিন্তু এনেধৰনৰ কাৰ্যক্ৰম আমাৰ চকুত নপৰে | আজিৰ প্ৰজন্মৰ সৰহভাগেই বিহু মানে ‘ফানচন’ চাবলৈ যোৱা আৰু মদ-পানী খাই হুলস্থূল কৰাটোকে বুজে | এনে বিহু পতাৰ জানো প্ৰয়োজন আছে ?

ঋষিৰ সাধুটোৰ দৰে এতিয়া বিহু পতা মানে শেষ নহোৱা অথন্তৰ | বিহুৰ লগত বস্তুৰ মূল্যবৃদ্ধিৰ সম্পৰ্কক লৈ আলোচনা কৰিব লগা পৰিবেশ আহি পৰিছে | ব্যৱসায়ীৰ পেটতে হাত-ভৰি লুকুওৱা অবস্থাৰ সৃষ্টি হৈছে | ‘মোটা চান্দা’ দিয়া কলা বেপাৰীয়ে মঞ্চ মুকলি কৰা পৰিবেশৰ সৃষ্টি হৈছে | ইয়াৰ মাজত প্ৰকৃত বিহু পতাৰ আন্তৰিক প্ৰচেষ্টা কেইজনে হাতত লৈছে সেয়াহে আজি চিন্তনীয় বিষয় হৈ পৰিছে | 

__________________________________                       

শুৱালকুছি অসমৰ মানচেষ্টাৰ হ’বগৈ নেকি !

This article was published in Asomiya Pratidin on April 9, 2013

যোৱা কেইদিনমানৰ পৰা শুৱালকুছিত হোৱা ঘটনাৱলীক লৈ টেলিভিছনৰ পৰ্দাত হোৱা বিতৰ্কত এটা শব্দ বাৰে বাৰে উচ্চাৰন হোৱা দেখা পাইছো : মানচেষ্টাৰ | বক্তাৰ পাচত বক্তাই কৈছে যে ‘অসমৰ মানচেষ্টাৰ’ শুৱালকুছি এতিয়া ধ্বংস হৈ গৈছে | কিন্তু শ্লোগানৰ সহায় নলৈ যুক্তিসংগত ভাবে আহকচোন আলোচনা কৰো শুৱালকুছিৰ আচল সমস্যাটোনো কি ? আৰু মানচেষ্টাৰৰ সৈতে শুৱালকুছিক ৰিজোৱাটোনো কিমান যুক্তিসঙ্গত ?

লণ্ডনৰ পৰা তিনিশ কি:মি উত্তৰে ঠিক ইংলেণ্ডৰ সোমাজত অবস্থিত মানচেষ্টাৰ এখন পুৰণি চহৰ | ১৬ শ শতিকাত এই মানচেষ্টাৰ চহৰখন ঊল ব্যৱসায়ৰ কেন্দ্ৰৰূপে পৰিগণিত হৈছিল | ১৭ শ শতিকাত ঊলৰ লগতে কপাহী (cotton) কাপোৰৰ উত্‍পাদনো আৰম্ভ হৈছিল | ১৮ শ শতিকাৰ মাজভাগৰ পৰা আৰম্ভ হৈছিল ইংলেণ্ডৰ উদ্যোগিক বিল্পৱ আৰু ইংৰাজ সাম্ৰাজ্যৰ প্ৰসাৰ | আৰু উন্নয়নৰ এই ধাৰাই মানচেষ্টাৰক প্ৰচুৰ ধনী কৰাৰ লগতে প্ৰব্ৰজনৰ সোতো বোৱাইছিল | মানচেষ্টাৰ কিমান গুৰুত্বপূৰ্ণ চহৰ আছিল সেই কথা দুটামান তথ্যৰ পৰাই উপলব্ধি কৰিব পাৰি | 

* ১৮২৪ চনত বিশ্বত সম্ভৱতঃ প্ৰথম নিয়মীয়া চিটিবাছ সেৱা মানচেষ্টাৰত আৰম্ভ হৈছিল | অৱশ্যে বাহনবোৰ ঘোৰাই টানিছিল | 

* ১৯৩০ চনত বিশ্বত প্ৰথম ভাপ-ইঞ্জিনযুক্ত ৰেলসেৱা মানচেষ্টাৰৰ পৰা লিভাৰপুললৈ চলিছিল | 

* ১৮৭৯ চনত ইংলেণ্ডৰ প্ৰথম দূৰভাষ সংযোগ মানচেষ্টাৰত আৰম্ভ হৈছিল | 

এইদৰে মানচেষ্টাৰ গৈ গৈ ১৯০০ চন মানলৈ পৃথিৱীৰ নৱম জনশতাধিক চহৰলৈ ৰূপান্তৰ হৈছিল |

   

এই মানচেষ্টাৰক আমাৰ শুৱালকুছিৰ সৈতে ৰিজোৱা কথাটো কিমান প্ৰাসঙ্গিক হব কব নোৱাৰো, কিন্তু এতিয়া আন এটা প্ৰসংগলৈ আহো | সেয়া হ’ল মানচেষ্টাৰ চহৰৰ বস্ত্ৰ উদ্যোগৰ অবনতি আৰু নিঃশেষ প্ৰসংগ | 

বিংশ শতাব্দিৰ আগভাগৰ পৰা মানচেষ্টাৰৰ ককাল পৰি আহিল | প্ৰথম মহাসমৰৰ সেই চাৰিটা বছৰে  (১৯১৪-১৯১৮) মানচেষ্টাৰলৈ কেচামালৰ (কপাহ) সৰবৰাহত বিঘিনি ঘটালে | সমান্তৰাল ভাবে ভাৰতৰ নিচিনা বজাৰে (যদিও ইংৰাজৰ নেতৃত্বাধীন) কাপোৰ উত্‍পাদনৰ নিজা উদ্যোগ গঢ়িবলৈ ললে | তাৰদ্বাৰাই এই মানচেষ্টাৰৰ ককাল যি বেকা হ’ল, সি আৰু দুনাই পোন নহল | তথ্য চাওক : ১৯৩১ চনত মানচেষ্টাৰৰ জনসংখ্যা আছিল প্ৰায় ৭.৫০ লাখ, ১৯৭১ চনত কমি গৈ হ’ল ৫.৫০ লাখ | এতিয়া ৭১ চনৰ পিয়লৰ ৪০ বছৰ পাচত জনসংখ্যা মাত্ৰ ৫ লাখ | আজি মানচেষ্টাৰৰ নিচিনা এসময়ত বিশ্ব-প্ৰসিদ্ধ চহৰৰ যদি এই অৱস্থা হব পাৰে, শুৱালকুছিৰ নিচিনা সৰু হস্তশিল্পৰ কেন্দ্ৰ এটাৰ সদায় একেধৰনৰ প্ৰাধান্য থাকিব বুলি ভবাৰ থল ক’ত ?

শুৱালকুছিৰ সমস্যানো কি ? আৰু কিয় আজি শুৱালকুছিৰ শালৰ মালিক আৰু শিপিনীয়ে পুলিচৰ গুলী খাব লগা হৈছে ?

এই কথাখিনি কওতে আমি সকলোৱে এটা কথা বুজা উচিত যে শুৱালকুছিৰ সমস্যা আজিৰ নহয় | এতিয়া মাথো বহু বছৰৰ পৰা উমি উমি জ্বলি থকা এটা সমস্যাৰ বহিঃপ্ৰকাশ হৈছে | এই কথাখিনি মই যোৱাবাৰ বিধানসভাৰ নিৰ্বাচনৰ সময়ত লিখি, দহহেজাৰ প্ৰচাৰ-পত্ৰিকা আকাৰে ছপা আৰু বিতৰন কৰি শুৱালকুছিৰ ৰাইজক অবগত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিলো | কিন্তু কি হব, নিৰ্বাচনৰ সময়ৰ প্ৰলোভন আৰু অন্যায়কৰ ৰাজনীতিয়ে সেই গুৰুত্বপূৰ্ণ কথাবোৰ ঢাকি ধৰিলে | ময়ো হয়তো কম দিনৰ ভিতৰতে কথাবোৰ ৰাইজক সম্পূৰ্ণকৈ বুজাবলৈ সক্ষম নহলো | 

যি নহওক, শুৱালকুছিৰ সমস্যালৈ আহো | শুৱালকুছিৰ প্ৰথম সমস্যাটো হ’ল ‘কেচামালৰ পৰ্যাপ্ততা’ | ৰেচম শিল্পৰ বিষয়ে সিমীত জ্ঞান থকা পাঠকসকলৰ সুবিধাৰ্থে মই অকনমান বহলাই কও যে বহুত ধৰনৰ পলুৰ পৰা নিৰ্গত বিজলুৱা পদাৰ্থৰ পৰা সূতা তৈয়াৰ কৰিব পৰা যায় | কিন্তু মানৱ সভ্যতাই কাপোৰ বোৱাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা উপযোগী পলুসূতা, যাক আমি চিল্ক বা ৰেচম বুলি কও, মূলতে চাৰিবিধ :  পাট (Mulberry), এড়ী, তচৰ আৰু মুগা | ৰেচম উত্‍পাদন কৰা মূল দেশ দুখন হ’ল চীন (৮০%) আৰু ভাৰত (১৫%) | দুইখন দেশতে পাট সূতাৰ উত্‍পাদনেই বেছি (প্ৰায় ৮০%) | 

এই যে বাকী ২০% থাকিল, ভাৰতবৰ্ষত এড়ী, তচৰ আৰু মুগাৰ উত্‍পাদন এনেধৰনৰ : এড়ী - ১৩%, তচৰ - ৬% আৰু মুগা - ১% | পাটসূতাৰ উত্‍পাদন কেবাখনো ৰাজ্যতে হয় | মূলতে দাক্ষিনাত্যৰ কৰ্নাটক, অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ আৰু তামিলনাডু | এড়ী সূতাৰ উত্‍পাদন উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলত বাদে বিহাৰ আৰু পশ্চিমবঙ্গত হয় | তচৰসূতাৰ উত্‍পাদন মূলতে মধ্য ভাৰতৰ ৰাজ্যকেইখন, যেনে - বিহাৰ, ঝাৰখণ্ড, মধ্য প্ৰদেশ, ছত্তিছগড়, উৰিষ্যা আৰু পশ্চিমবঙ্গত হয় | কিন্তু মুগা সূতাৰ উত্‍পাদন কেইবছৰমান আগলৈ কেৱল অসমতহে হৈছিল | 

   

এফালৰ পৰা চাবলৈ গ’লে আমি কিমান ভাগ্যবান | ঈশ্বৰে আমাক এনে জলবায়ু দিছে, যাৰদ্বাৰা আমি চাৰিওবিধ ৰেচম উত্‍পাদন কৰিব পাৰো | বিষেশকৈ অসমৰ জলবায়ু মুগাসূতা উত্‍পাদনৰ কাৰনে সৰ্বোত্তম | কিন্তু যিটো বস্তু আনৰ কাৰনে আশীৰ্বাদ স্বৰূপ হ’লহেতেন, সেইটো আমাৰ কাৰনে কাল হ’ল | যিহেতু অসমত বাদে বাকী ৰাজ্যত মুগা সূতাৰ উত্‍পাদন প্ৰায় নহয়েই আৰু ইয়াৰ চাহিদাও খুউব বেছি, গতিকে বহুত অসাধু শিপিনীয়ে মুগাৰ সৈতে তচৰ মিহলাই ‘মুগা কাপোৰ’ বুলি বিক্ৰী কৰি আছে |

এটা সময়ত শুৱালকুছি মুলতে মুগা কাপোৰ উত্‍পাদনৰ কেন্দ্ৰ আছিল | মুগা-পলুৰ উত্‍পাদন কিন্তু উজনি অসমত হৈছিল | বেপাৰীয়ে উজনি অসমৰ পৰা লেটা আনি শুৱালকুছিৰ শিপিনীক বেচিছিল আৰু তেওলোকে লেটাৰ পৰা সূতা কাটি কাপোৰ বৈছিল | যদিও এই শুৱালকুছিৰ কাপোৰ অসমৰ বিভিন্ন অঞ্চলত বিক্ৰী হৈছিল, শুৱালকুছিৰ মুগা কাপোৰৰ মূল বজাৰখন কিন্তু উজনি অসমত আছিল | নকলেও হব উজনি-নামনিৰ বাণিজ্যিক আদান-প্ৰদানে আমাৰ ৰাজ্যত ভ্ৰাতৃত্ববোধৰ সমন্বয়ো গঢ়িছিল | কিন্তু শুৱালকুছিক যিমান মুগা সূতা লাগে সিমান মুগা সূতা অসমে (উজনি) উত্‍পাদন নকৰে | ফলত শুৱালকুছিৰ শিপিনীৰ সন্মুখত দুটা পথ খোল খালে : এটা হ’ল মুগা কাপোৰৰ উত্‍পাদন কমাই দিয়া, আনটো হ’ল মুগা সূতাৰ সৈতে আন সূতা মিহলাই চাহিদা পূৰন কৰা |

দ্বিতীয় সমস্যাটো হ’ল - উত্‍পাদিত সামগ্ৰীৰ বিশুদ্ধতা | যিদৰে গৰুৰ গাখীৰৰ স্থান সুকীয়া, তেনেদৰে ম’হৰ গাখীৰৰ স্থানো সুকীয়া | আমি ঘৰত গৰুৰ গাখীৰ খাবলৈ পছন্দ কৰো আৰু বহুত মিঠাই ব্যৱসায়ীয়ে ম’হৰ গাখীৰ পছন্দ কৰে | দুয়োটা বস্তুৰে চাহিদা আছে | কিন্তু ম’হৰ গাখীৰক যদি মই গৰুৰ গাখীৰ সজাই বিক্ৰী কৰো, সেইটো জানো ভাল কথা হব ? আজি ভাৰতবৰ্ষত তচৰ কাপোৰৰো চাহিদা আছে আৰু মুগা কাপোৰৰো চাহিদা আছে | কিন্তু যদি মই মুগাক তচৰ বুলি বেচো আৰু তচৰক মুগা বুলি বেচো, সেই কাৰ্যই ক্ষন্তেকীয়া বাণিজ্যিক লাভালাভ আনিব পাৰে, কিন্তু দীৰ্ঘস্থায়ী লাভালাভ আনিব জানো ? 

শুৱালকুছিত আজি সেয়াই হৈছে | মুগা সূতাৰ দাম আৰু উত্‍পাদনৰ সীমাবদ্ধতাৰ কাৰনে বুলিয়েই কওক বা তচৰ সূতাৰ পৰ্যাপ্ততা বুলিয়েই কওক, শুৱালকুছি এতিয়া আৰু মুগা কাপোৰ উত্‍পাদনৰ ‘এক্সক্লুচিভ’ কেন্দ্ৰ হৈ থকা নাই | মোৰ হাতত কোনো পৰিসংখ্যা নাই, কিন্তু বিভিন্নজনৰ সৈতে কথা পাতি বুজিব পাৰিছো যে অজি শুৱালকুছিত যিমান সূতা ব্যৱহাৰ হয়, তাত মুগা সূতাৰ পৰিমান ১০ শতাংশতকৈও কম | এতিয়া যে আমি থলুৱা বস্ত্ৰৰ হকে মাত মাতি আছো, কোনোবাই যদি আমাক প্ৰশ্ন কৰে ‘ তোমালোকৰ মুগা কাপোৰবোৰ কিমাননো থলুৱা ?’, আমি কি উত্তৰ দিম ? যদি গিলাচ এটাত ৮০% পানী আৰু ২০% গাখীৰ থাকে, আমি পানীত গাখীৰ মিহলাইছো বুলি কম নে গাখীৰত পানী মিহলাইছো বুলি কম ? ‘অসমৰ মুগা কাপোৰ’ এযোৰত যদি অধিকাংশ বিহাৰৰ তচৰ সূতা থাকে, সেইযোৰ কাপোৰ বাৰু অসমৰ মুগা কাপোৰ কেনেকৈ হ’ল ?  

তৃতীয় সমস্যাটো হ’ল - শুৱালকুছিৰ বজাৰখন | এইটো কলে নিশ্চয় ভুল নহব যে শুৱালকুছিত মূলতে মহিলাৰ বস্ত্ৰ তৈয়াৰ কৰা হয় | যদি সেয়ে হয়, তেন্তে ভাবকচোন কিমান পৰিৱৰ্তন আহিছে | একালত আমাৰ জিয়ৰী-বোৱাৰীবোৰৰ দৈনন্দিন সাজপাৰ আছিল মেখেলা-চাদৰ | আৰু এতিয়া ? এতিয়া হ’ল শাৰী, চেলোৱাৰ কামিজ বা জিন্সপেণ্ট-টি ছাৰ্ট | এই বিষয়ে আবেগিক হৈ একো লাভ নাই, সময়ৰ সৈতে মানুহৰ ৰুচি সলনি হৈ গৈ থাকে | একালত অসমীয়া মানুহে ৰাতিপুৱাৰ আহাৰত চিৰা, দৈ, সান্দহ খাইছিল, আজিকালি বহুতে ৰুটি, পৰঠা বা ব্ৰেড বাটাৰহে খায় | একালত মানুহে স্কুটাৰ চলাইছিল, এতিয়া মটৰ চাইকেল চলায় | 

মূল কথা এয়ে যে মেখেলা চাদৰৰ স্থান দৈনন্দিন পোছাকৰ ঠাইত আনুষ্ঠানিক পোছাকলৈ (Formal Wear) ৰূপান্তৰ হোৱাৰ পথত | হয়তো কেইদিনমান পাচত আমি মেখেলা চাদৰ এযোৰ সৰস্বতী পূজা বা বিবাহ অনুষ্ঠান এটাতহে দেখিবলৈ পাম | আৰু ইয়াৰ অৰ্থ এইটোৱে যে আমাৰ পৰম্পৰাগত পোছাকৰ বজাৰখনৰ চাহিদা সিমীত | যেতিয়ালৈ আমি মুগাৰ মেখেলা-চাদৰযোৰ এটা ‘ফেশ্বন আইটেম’ কৰি ভাৰতবৰ্ষৰ অন্যান্য ৰাজ্যৰ মহিলাসকলৰ মাজত জনপ্ৰিয় কৰি তুলিব নোৱাৰো, তেতিয়ালৈ বছৰে বছৰে স্থানীয় বজাৰখন সৰু হৈ গৈ থাকিব |

চতুৰ্থ সমস্যাটো হ’ল - প্ৰযুক্তিবিদ্যা (Technology) | শুৱালকুছিত বস্ত্ৰ উত্‍পাদন কৰে হাতেৰে | ভাৰতবৰ্ষৰ অন্য ৰাজ্যত শাৰী জাতীয় সকলো বস্ত্ৰ উত্‍পাদন কৰে মেচিনত | আমি সকলোৱে জানো যে মেচিনত বনালে কষ্ট, সময় আৰু খৰচ ৰাহী হয় | গতিকে কোনোবাই যদি আপোনাক এফালে শুৱালকুছিৰ হাতে বনোৱা মেখেলা-চাদৰ এযোৰ দিয়ে আৰু আনফালে বহিঃৰাজ্যৰ মেচিনত তৈয়াৰী কাপোৰ এযোৰ দিয়ে এক-তৃতীয়াংশ দামত, আপুনি কোনখন লব ? তিনিগুন বেছি দামৰ স্থানীয় বস্তু এপদ আপুনি তেতিয়াহে লব যেতিয়া সেই বস্তুপদ গুণগত ভাবে বহুত উচ্চখাপৰ হয় | আমি সকলোৱে জানো চালানি মাছতকৈ লোকেল মাছ পছন্দ নকৰো ? আমি সকলোৱে এটা কথা বুজা উচিত যে বজাৰ আৰু গ্ৰাহকতকৈ আমাৰ ব্যক্তিগত স্বাৰ্থ ডাঙৰ নহয় | ইংৰাজীত কোৱাৰ দৰে The Customer is king , গ্ৰাহকেই ৰজা | যদি গ্ৰাহকে শুৱালকুছিৰ কাপোৰতকৈ বেনাৰসী কাপোৰ পছন্দ কৰে, কোনোবাই জানো তেওলোকক ক্ৰয় কৰাৰ পৰা ৰখাব পাৰিব ? অবশ্যে ইয়াৰ অৰ্থ এয় নহয় যে ফাচী বজাৰৰ কিছু দুষ্ট ব্যৱসায়ীয়ে কৰাৰ দৰে বেনাৰসৰ পৰা কাপোৰ আনি শুৱালকুছিৰ মাৰ্কা মাৰি গ্ৰাহকক আভুৱা ভৰোৱা কাৰ্য্য সমৰ্থনযোগ্য | সেইটো অন্যায়, গ্ৰাহকৰ প্ৰতিও আৰু আমাৰ স্থানীয় শিপিনীৰ প্ৰতিও | 

গোটেই বিশ্বতে এসময়ত যন্ত্ৰনিৰ্মিত বনাম হস্তনিৰ্মিত উত্‍পাদনৰ বিতৰ্ক চলিছিল | উদাহৰন স্বৰূপে চুইজাৰলেণ্ডত ঘড়ী হাতেৰে বনাইছিল, গতিকে দামো যথেষ্ট আছিল | ষাঠী আৰু সত্তৰ দশকত জাপানীসকলে মেচিনত নিৰ্মিত ঘড়ী খুউব কম দামতে পৃথিৱীত প্ৰচলন কৰিলে | লগে লগে চুইজাৰলেণ্ডৰ ঘড়ী উদ্যোগত হাহাকাৰ লাগিল আৰু শুৱালকুছিৰ নিচিনা অৱস্থা হবলৈ ধৰিলে | তেতিয়া চুইছসকলে বাৰু কি কৰিলে জানেনে ? তেওলোকে তেওলোকৰ ঘড়ীবোৰ আৰু সুন্দৰ কৰিব ধৰিলে আৰু প্ৰতিটো ঘড়ীত বহুত সোন, ৰূপ আৰু হীৰা লগাই সেইবোৰক কেৱল সময় চোৱা এটা যন্ত্ৰ নকৰি অলংকাৰ হিচাপেও জনপ্ৰিয় কৰি তুলিলে | আজিকালি পৃথিৱীত ৫০০-৬০০ টকীয়া মেচিন নিৰ্মিত ঘড়ীও পোৱা যায়, আৰু বহুলাখ টকীয়া চুইছ ঘড়ীও (অলংকাৰ) পোৱা যায় | ঠিক তেনেধৰনে দহটকীয়া মেচিন নিৰ্মিত ‘আমুল’ চকলেটো পোৱা যায় আৰু দুশ-তিনিশটকীয়া হাতে বনোৱা বেলজিয়াম চকলেটো পোৱা যায় | মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত দুশ-তিনিশ টকীয়া ভেনিটি বেগো পোৱা যায় আৰু বহু হেজাৰটকীয়া হাতে বনোৱা বেগো পোৱা যায় | 

আমাৰ আবেগত ওপঙি থকা বহুতে মেচিন শব্দটো শুনিয়ে জাপ মাৰি উঠে | বহুতে ভাবে মেচিনৰ আগমনে স্থানীয় শিল্পীক ভাতে মাৰিব, নিবনুৱা বৃদ্ধি পাব | আন কিছুমানে ভাবে গুণগত দিশত মেচিন শিল্পৰ সৈতে হস্তশিল্পই ফেৰ মাৰিব নোৱাৰে | কিন্তু কথাটো সদায় আৰু সকলো ক্ষেত্ৰতে সত্য নহয় | আপোনালোকৰ কোনোবাই মেচিনত বনোৱা ৰুটি খাইছেনে ? বা মেচিনত বনোৱা কফি ? বহুতে চেষ্টা কৰিছে যদিও আজিলৈকে কিন্তু হাতে বনোৱা ৰুটি বা হাতে বনোৱা কফি বা আগতে উদাহৰন দি অহা হাতে বনোৱা চকলেটতকৈ ভাল বনাব পৰা মেচিন সৃষ্টি কৰিব পৰা নাই | 

হস্তশিল্পৰ কথাও ঠিক তেনেকুৱা | পৃথিৱীত এনে কিছুমান হস্তশিল্প বা হস্তনিৰ্মিত বস্ত্ৰ আছে যি মেচিনত বনোৱা শিল্পতকৈও বহুত উন্নত | আজি শুৱালকুছিত প্ৰায় ১০০% কাপোৰ হাত শালত বোৱা হয় | কিন্তু এই বয়ন পদ্ধতিটো দ্বিতীয় মহাসমৰৰ সময়ৰে | ক্ষন্তেকৰ বাবে আবেগ বাদ দি কথা এটা ভাবকচোন, আজি যিটো সময়ত গোটেই পৃথিৱীখন ইমান দ্ৰুতগতিত আগবাঢ়িছে, আমি বাৰু দ্বিতীয় মহাসমৰৰ সময়ৰ প্ৰযুক্তিবিদ্যা লৈয়ে ক্ষান্ত হোৱাটো উচিত হবনে ? হস্তশিল্প হ’ল বুলিয়ে সেয়া আজোককাৰ দিনৰে হব লাগে নেকি ? তাৰ উত্‍পাদনৰ প্ৰক্ৰিয়াক উন্নিতকৰন আৰু আধুনিকীকৰন কৰিব পৰা নাযায় নেকি ? এইটোৱে আনে আমাক পঞ্চম সমস্যাটোলৈ আৰু সেইটো হৈছে : গুণগত সমস্যা (Quality) |

বিজনেচ মেনেজমেন্টত এটা কথা কোৱা হয় : গ্ৰাহকে বস্তু নিকিনে, সেই বস্তুৰ মূল্যহে দিয়ে (Customers do not buy goods, they pay for value) | এইটোৱে কব খুজিছো যে অসমৰ গ্ৰাহকেও হাতে বোৱা নে মেচিনে বনোৱা সেই লৈ মূৰ ঘমাই নাথাকে | মেচিনত যদি বেছি মিহি আৰু ধুনীয়া হয় নিশ্চয় মেচিনত বনোৱা মেখেলা-চাদৰ পিন্ধিব | আপুনি মই এই বিষয়ে ভাল পায় বা বেয়া পায় একো কৰিব নোৱাৰো |

ষষ্ঠ সমস্যাটো হ’ল শিপিনীৰ পৰ্যাপ্ততা | ঐতিহাসিক ভাবে শুৱালকুছিৰ কাৰখানাবোৰৰ অধিকাংশ শিপিনীয়ে আজিৰ বড়োলেণ্ডৰ অঞ্চলৰ | আজিকালি বড়োলেণ্ডৰ মানুহৰ অৱস্থা যি গতিত স্বচ্ছল হব ধৰিছে, সেইদৰে শিপিনীৰ সংখ্যা কমি আহিছে | তাৰোপৰি এনেৰেগাৰ মাধ্যমেৰে যদি ঘৰতে বহি বহি দৈনিক এশ টকা পায়, কোনেনো বাৰু শিপিনীগিৰি কৰিব ? যিদৰে আমাৰ তথাকথিত মূলসুতিৰ অসমীয়া মানুহে কেতিয়াবাই শাক-পাচলিৰ খেতি কৰিব এৰিলে, ঠিক তেনেদৰে বাৰু আমাৰ গাভৰু বোৱাৰীহতেও জানো কেতিয়াবাই কাপোৰ বব নেৰিলে ? পাঠক সমাজে বোধহয় শুনি আচৰিত হব যে শুৱালকুছিৰ গৰিষ্ঠসংখ্যক শালেই শিপিনীৰ অভাৱত পৰি আছে |

ইমানবোৰ সমস্যা যে ক’লো, ইয়াৰ সমাধাননো কি ? প্ৰথম সমাধানটো হ’ল : কেচামালৰ উত্‍পাদন স্থানীয় ভাবে কৰা | আমি যাতে বাহিৰৰ পৰা কেচামাল আনিব লগা নহয় | ইয়াৰ কাৰনে অসম চৰকাৰৰ ৰেচম বিভাগটোৱে ৰাজ্যত ৰেচম উত্‍পাদনৰ ক্ষমতা বঢ়াব লাগিব | আজি অসমৰ ৰেচম বিভাগৰ অৱস্থা প্ৰায়বোৰ চৰকাৰী বিভাগৰ নিচিনা কুম্ভকৰ্ন নিদ্ৰাত নিমগ্ন | আচৰিত নালাগেনে ৰেচম মন্ত্ৰী প্ৰণতি ফুকনে শুৱালকুছি কাণ্ডৰ কথা পিছদিনা বাতৰি কাকতৰ পৰাহে গম পালে | 

দ্বিতীয় সমাধানটো হ’ল : গুণগত মান বৃদ্ধি কৰা (Quality Upgradation) | বেনাৰসী কাপোৰ আমি ভাবুকি দি বন্ধ কৰিব নোৱাৰো | কিন্তু আমাৰ হস্তশিল্পৰ যদি Quality ইমান উচ্চমানৰ হয় যে গ্ৰাহকৰ চকু থৰ হৈ যায়, তেওলোকে স্বাভাৱিকতে বেনাৰসৰ যন্ত্ৰ উদ্যোগৰ বস্ত্ৰতকৈ শুৱালকুছিৰ হস্ত উদ্যোগৰ বস্ত্ৰ বেছি পছন্দ কৰিব | ভাবি চাওকচোন : আপোনাক যদি মই এফালে গৰুৰ গাখীৰ আৰু আনফালে পাউদাৰ গাখীৰ দিও, আপুনি কি পছন্দ কৰিব ? গৰুৰ গাখীৰ নহয় জানো ? অৱশ্যে গৰুৰ গাখীৰ বিশুদ্ধ হব লাগিব | আমাৰ বহুতে গৰুৰ গাখীৰ পায়ো পাউদাৰ গাখীৰ খায়, কিয়নো বহুতে ভাবে গুৱালে দিয়া গাখীৰ বিশুদ্ধ নহয় | ক’ৰ বা পানী মিহলাইছে | শুৱালকুছিত শিপিনীসকলে যদি তেওলোকৰ উত্‍পাদনৰ উচিত মূল্য বিচাৰিছে তেওলোকে তেনেহ’লে অসমবাসীক আশ্বাস দিব লাগিব যে শুৱালকুছিৰ মুগা কাপোৰৰ একো ভেজাল নাই | মুগা মেখেলা মানে মুগাৰ মেখেলা, তচৰৰ মেখেলা নহয় | 

তৃতীয় সমাধানটো হ’ল : শুৱালকুছিৰ শালৰ মালিক আৰু শিপিনীসকল সুসংগঠিত আৰু একত্ৰিত হব লাগিব | পাঠক সমাজে নিশ্চয় জানিব যে গুজৰাটৰ মাত্ৰ এখন কো-অপাৰেটিভ (গুজৰাট কো-অপাৰেটিভ মিল্ক মাৰ্কেটিং ফেডাৰেচন (GCMMS)), যাক আমি ‘আমূল’ বুলি জানো, সেইখনে প্ৰায় গোটেই ভাৰতকে গাখীৰ খুৱায় | কিন্তু শুৱালকুছিত ঘৰে ঘৰে কো-অপাৰেটিভ | মই ‘আমূল’ৰ কথা বিতংকৈ কোনোবা এদিন লিখিম, কিন্তু চমুকৈ কও যে ‘আমূল’ক চলায় দৰমহা দিয়া কাৰিকৰী দক্ষতাসম্পন্ন ‘মেনেজাৰ’সকলে, গৰু গোৱালে নহয় | ঠিক তেনেদৰে শুৱালকুছিৰ বস্ত্ৰ ব্যৱসায়টো ‘প্ৰফেচনালাইজ’ কৰিব লাগিব |

আৰু বহুতো কথা লিখিব পাৰি, কিন্তু বাতৰি কাকতৰ স্তম্ভৰ এটা সীমাবদ্ধতা থাকে | শেষ কৰাৰ আগতে আৰু এটা কথা কব বিচাৰিছো | সেয়া হৈছে চৰকাৰৰ ভূমিকা | শুৱালকুছি উদ্ধাৰত চৰকাৰৰ ভূমিকা আছেনে ? আমাৰ দৃষ্টিত নিশ্চয় আছে | আজি শুৱালকুছিৰ গোটেই ৰেচম উদ্যোগটো ইমানেই বহুধাবিভক্ত যে ব্যক্তিগত স্তৰত কিবা নতুন কাম কৰাটো কঠিন | আৰু কোনোবাই কৰিলেও গোটেই বজাৰখনক প্ৰভাবাম্বিত কৰিব নোৱাৰে | গতিকে শুৱালকুছিৰ আধুনিকীকৰনত প্ৰতিজন কাৰখানাৰ মালিকক সহায় কৰাটো চৰকাৰৰ গুৰু দায়িত্ব |  চাৰি-পাচখন শাল চলাই থাকি কোনোমতে পেটে-ভাতে খাই থকা সৰু কাৰখানাৰ মালিক এজনৰ আধুনিকীকৰন কৰিবলৈ মনোবলো নাথাকিব পাৰে বা পইছাও নাথাকিব পাৰে |

মই ইয়াৰ তুলনা পঞ্জাৱৰ সৈতে কৰিব খুজিছো | ষাঠী আৰু সত্তৰ দশকত চৰকাৰে জানো পঞ্জাৱৰ কৃষকসকলক পৰম্পৰাগত কৃষি প্ৰনালীৰ পৰা আধুনিক কৃষি প্ৰনালীলৈ পৰিৱৰ্তন কৰিবলৈ প্ৰশিক্ষন আৰু অৰ্থৰে সহায় কৰা নাছিল ? পঞ্জাৱত যদি চৰকাৰে ‘সেউজ বিল্পৱ’ হোৱাত উদ্গনি দিব পাৰিছিল, অসমত কিয় চৰকাৰে ‘সোনালী বিল্পৱ’ৰ উদ্গনি দিব নোৱাৰে ?

কিন্তু চৰকাৰে কৰিছে কি ? এফালে ৰেচম মন্ত্ৰী প্ৰণতি ফুকনে কয় যে চৰকাৰে হেনো শুৱালকুছিত ‘সূতা বেংক’ আৰু ‘বস্ত্ৰ বেংক’ স্থাপন কৰিছে | আনফালে শুৱালকুছিবাসীয়ে কয় যে তেনে কোনো অনুষ্ঠানৰ অস্তিত্বই নাই | তাৰমানে কি ? কোনোবাই সেই পইছাখিনি খাই পেলালে নেকি ? 

দুখৰ কথা স্থানীয় বিধায়ক তথা মন্ত্ৰী হিমন্তবিশ্ব শৰ্মাৰ বাবে সমস্যা সমাধানৰ প্ৰিয় অস্ত্ৰ হ’ল ‘বিনামূলীয়া সূতা বিতৰন’ | নিৰ্বাচন ওচৰ চাপিলেই সূতা বিতৰন | আৰু দুবছৰৰ মুৰে মুৰেতো নিৰ্বাচন আহেই | পঞ্চায়তে হওক, বিধানসভাই হওক বা লোকসভাই হওক | অৰ্থনৈতিক সুত্ৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰি বাৰু বিনামূলীয়া চৰকাৰী অনুদানৰ ওপৰত উদ্যোগ এটাই গঢ় লব পাৰেনে ? এমুঠি সূতাৰে বাৰু এগৰাকী শিপিনীয়ে কিমানদিন খাব ? এই কথাখিনি মই কোনো ৰাজনৈতিক লাভালাভৰ বাবে কোৱা নাই | এজন মেনেজমেন্টৰ ছাত্ৰ হিচাবে শুৱালকুছিৰ অৰ্থনৈতিক সমস্যাটোৰ দীৰ্ঘম্যাদী সমাধান সুত্ৰ উদ্ভাবনৰ স্বাৰ্থতহে কৈছো | মই ভাবো উত্তেজিত ৰাইজক আৰু বেছি উত্তেজিত কৰাতকৈও তেওলোকৰ সমস্যাটোৰ প্ৰকৃত সমাধানত মনোনিবেশ কৰাটোহে এজন ৰাজনীতিকৰ প্ৰকৃত দায়িত্ব আৰু কৰ্তব্য | 

মই মানচেষ্টাৰৰ কাহিনীৰে এই প্ৰবন্ধটো আৰম্ভ কৰিছিলো | একালত বিশ্বৰ সৰ্ববৃহত্‍ দহখন চহৰৰ এখন, ইংৰাজ অৰ্থনীতিৰ কেন্দ্ৰস্বৰূপ, তথাকথিত বস্ত্ৰনগৰী মানচেষ্টাৰৰ জনসংখ্যা আজি গুৱাহাটীতকৈ কম | যিখন শুৱালকুছিত মাত্ৰ বিশ বছৰ আগতে ২৫,০০০ খন শালেৰে গিজগিজাই আছিল, আজি তাত খুউব বেছি ৫,০০০ খন শাল সক্ৰিয় হৈ আছে | 

চিন্তা হয় আমাৰ শুৱালকুছি ‘মানচেষ্টাৰ’ হবলৈ গৈ আছে নেকি ??  

             

    

  

ম্যানমাৰনো কি ৰিং এটাৰ বাট !

This article was published in Dainik Agradoot on April 4, 2013

ভ্ৰমণৰ নিচাই যাক এবাৰ মূৰত ধৰিছে, সি আৰু সহজতে সেই নিচাৰ পৰা মুক্ত নহয় | ময়ো মোৰ সীমিত উপাৰ্জনেৰে পৃথিৱীৰ ভালেকেইখন দেশলৈ গৈছো, তাৰ মানুহৰ ভিৰত হেৰাই গৈছো, বিচিত্ৰ ৰং আৰু ৰূপৰ শোভাত বিমোহিত হৈছো, স্থানীয় খাদ্যৰ মোহনীয়া সম্ভাৰৰ জুতি লৈছো আৰু জীৱনটোক জীপাল কৰিছো সীমাহীন অভিজ্ঞতাৰ আনন্দেৰে |

কিন্তু এখন দেশ ভ্ৰমণ কৰাৰ নিচা মোৰ মূৰত এতিয়াও লাগি আছে | দেশখন হ’ল ‘ম্যানমাৰ’ | ‘মান’ৰ দেশ ম্যানমাৰ | ‘মান’ বুলি ক’লে এতিয়াও আতংকত কপি উঠে বুকু | অসমৰ ইতিহাসত মানৰ নাম কলংকেৰে স’তে লিখা আছে | বুৰঞ্জীয়ে কয়,  মানৰ অসম আক্ৰমণৰ অন্তত বহু অসমীয়া লোকক দাস-দাসী কৰি আৰু যুদ্ধবন্দী হিচাপে ধৰি লৈ গৈছিল | এনে লোকৰ সংখ্যাও হেনো প্ৰায় ৩২,০০০ | সেই সময়ৰ কম জনসংখ্যাৰ দেশ অসমৰ ৩২,০০০ মানুহ কিন্তু কম নহয় | পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ত সেই অসমীয়া মানুহবোৰে মানৰ দেশতেই গাও পাতি লৈছিল আৰু তাতেই নিগাজীকৈ থাকিবলৈ লৈছিল | তেন্তে স্বজাতিৰ সেই মানুহবোৰৰ অস্তিত্ব ? এতিয়াও আছেনে সেই মানুহৰ অসমীয়া সুবাসৰ অৱশিষ্ট ? আৰু তেওলোকৰ উত্তৰপুৰুষ ? অসমীয়াৰ তেজ ধমনীৰে প্ৰবাহিত হৈ থকা আজিৰ যুৱ-প্ৰজন্ম ? তেওলোকৰ ক্ষণিক আবেগ জানো নাই তেওলোকৰ ককাক-আইতাকৰ আপোন দেশখনৰ বাবে ? অকণমান হ’লেও আবেগ ?

যি নহওক, মোৰ ম্যানমাৰ ভ্ৰমণৰ নিচা একেটা ‘ফু’তে উৰি গুচি গ’ল যোৱা আঠ ফেব্ৰুৱাৰীৰ দিনা এখন কাকতত প্ৰকাশিত ডঃ বিমল ফুকনৰ প্ৰবন্ধ এটা পঢ়াৰ পাছত |  ‘মান্দালয়ত অসমীয়াৰ সন্ধানত’ প্ৰবন্ধটোত তেও ম্যানমাৰ ভ্ৰমণৰে এছোৱা ছবি তুলি ধৰিছে | তেৱো ঢপলিয়াই ফুৰিছে এজন হ’লেও স্বদেশ আৰু স্বজাতিৰ জ্ঞাতি বিচাৰি | ওপজা ঠাইৰ এডোখৰ হ’লেও স্মৃতি বিচাৰি তেৱো ৰাওনা হৈছে অসমীয়া মানুহৰ গাও ‘দনাজান’ অভিমুখে | কিন্তু সময়ৰ কি কৰুণ পৰিহাস ! ভ্ৰমণৰ অন্তত ডঃ ফুকনে উল্লেখ কৰিলে যে তেও ম্যানমাৰত লগ পোৱা কোনো এজন ভাৰতীয় মূলৰ লোকে অসমীয়া মানুহৰ কথা নাজানে, আনকি শুনাও নাই | নতুন প্ৰজন্ম এতিয়া হাড়ে-হিমজুৱে বৰ্মান, নিজৰ পূৰ্বপুৰুষ সম্বন্ধে তেওলোকে অযথা মূৰ নঘমায় | মানদেশৰ বুৰঞ্জীও হেনো এই বিষয়ত নিমাত | কিন্তু ডঃ ফুকনে এঠাইত চাৰিখন মুখা (ভাওনাত ব্যৱহৃত) দেখা পাইছিল | শেষৰ শাৰীত তেও লিখিছে যে ‘শ্ৰীকৃষ্ণ, হনুমান, ৰাম আৰু লক্ষ্মনৰ এই চাৰিখন মুখাই হয়তো মানদেশৰ দনাজানৰ অসমীয়াসকলে থৈ যোৱা শেষ নিদৰ্শন |’ মোৰ ম্যানমাৰ ভ্ৰমণৰ যিটো নিচা আছিল, এই প্ৰবন্ধটো পঢ়াৰ পাছত আৰু মোৰ ম্যানমাৰলৈ যোৱাৰ কোনো উত্‍সাহ বাচি নাথাকিল | কিন্তু মোৰ এই লিখনিটো লেখাৰ উদ্দেশ্য সম্পূৰ্ণ বেলেগ | মই এজন মানুহৰ কথা ক’ব বিচাৰিছো | সেই মানুহজনৰ নাম পূৰ্ণকান্ত বুঢ়াগোহাঞি |

১৯৩৩ৰে এক এপ্ৰিলৰ দিনা পূৰ্ণকান্ত বুঢ়াগোহাঞিয়ো ম্যানমাৰ অভিমুখে যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিছিল | উদ্দেশ্য ব্যৱসায় লগতে তাত থকা অসমীয়াসকলক লগ পোৱা, তেওলোকৰ জীৱন-প্ৰণালীৰ স’তে পৰিচিত হৈ অহা | দুৰ্গম গিৰি-কন্দৰ ভেদি সেই যে গ’ল, তাৰ পাছত সুদীৰ্ঘ নটা বছৰ ম্যানমাৰ আৰু চীনদেশৰ ভালেমান অঞ্চলত পৰ্যটক হৈ ঘুৰি ফুৰিলে আৰু লিখিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে তেওৰ দিনপঞ্জী | তাত অন্তৰ্ভুক্ত হ’ল ভালেমান অসমীয়া পৰিয়াল আৰু সমাজৰ ৰূপকথাৰ দৰে বিচিত্ৰ কাহিনী | আচৰিত হ’বলগীয়া কথাটো হ’ল তেওৰ ভ্ৰমণ-বৃত্তান্তখনৰ লিখনশৈলী, তথ্যৰ তালিকা, ভৌগোলিক বিৱৰণ, মানুহৰ জীৱন-প্ৰণালী আদিৰ বৰ্ণনা এজন পেছাদাৰী গৱেষকৰ নিচিনাই | ভালেমান লেখাত তেওৰ জাতীয় দায়বদ্ধতা আৰু গভীৰ অসমপ্ৰেম ফুটি উঠিছে | অসমীয়া পৰিয়ালসমূহত পোৱা আহোম ৰজাদিনীয়া পুথি, সাচিপাত আৰু চিত্ৰসমূহৰ বিষয়ে তেও পুংখানুপুংখকৈ বৰ্ণনা কৰিছে | প্ৰাচীন অসমীয়া চিত্ৰকলাৰ বিষয়ে তেও এঠাইত কৈছে, ‘অসমীয়া সাহিত্যই যে আজি কে’বাশ বছৰৰ আগতেই চিত্ৰকলাৰেও পৈণত হৈছিল, অসমত বাংলা ভাষাইহে ভাষাৰ গঢ় আৰু সভ্যতা শিকালে বুলি আন্দোলন কৰাসকলে যেন এই বিষয়ে চিন্তা কৰিব |’ সন্দেহ নাই গভীৰ দায়বদ্ধতাৰে বুঢ়াগোহাঞিয়ে তেওৰ কাৰ্য সম্পাদন কৰিছিল | কিন্তু দুখৰ কথা সুদীৰ্ঘ ৪০ বছৰ তেওৰ ভ্ৰমণ কাহিনীখন হাতেলিখা অৱস্থাতেই পৰি থাকিল | পাছত ১৯৯৩তহে তাই সাহিত্য সভাই সেইখন কিতাপ আকাৰে প্ৰকাশ কৰি উলিয়ায়, যাৰ নাম ‘পাটকাইৰ সিপাৰে ন বছৰ |’

মই যেতিয়া এই কিতাপখনৰ কথা শুনিছিলো, তেতিয়াই মোৰ অনুজপ্ৰতীম নয়নক (নয়নমণি হালৈ) এই কিতাপখন বিচাৰি আনিবলৈ কৈছিলো | কিন্তু এদিন আহি তেও ক’লে বোলে গোটেই পাণবজাৰ আৰু দুটামান ‘লাইব্ৰেৰী’ত বিচাৰিও কিতাপখন নাপালে | অৱশেষত তেও লেখকৰ পৰিয়ালৰ এজন সদস্যৰ লগত যোগাযোগ কৰি কিতাপখন আনিবলৈ সক্ষম হ’ল | নয়নক ধন্যবাদ দিও মনত ভাব হ’ল কিতাপখন আচলতে ইমান দুষ্প্ৰাপ্য হ’ব নালাগিছিল | কিয়নো কিতাপখনে হেৰাই যোৱা আমাৰ এটা অতীতৰ কথা মনত পেলাই দিয়ে, তদুপৰি কিতাপখনৰ বৰ্ণনা উপন্যাসৰ দৰেই, পঢ়ি ভাল লগা, ৰোমাঞ্চকৰ | কিতাপখনৰ নতুন প্ৰকাশৰ বাবে কোনো আগশাৰীৰ প্ৰকাশন গোষ্ঠী আগবাঢ়ি অহা উচিত | পূৰ্ণকান্ত বুঢ়াগোহাঞিয়ে যিটো উদ্দেশ্যৰে তাহানিৰ ব্ৰহ্মদেশ আৰু আজিৰ ম্যানমাৰলৈ গৈছিল, পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ত সেই অসমীয়া মানুহখিনিৰ কথা ভবা আৰু তেওলোকৰ লগত সম্পৰ্ক ৰখা আৰু কেইজনমান পূৰ্ণকান্ত ওলালে হয়তো আজি আমি ম্যানমাৰত এখন অসমীয়া সমাজ নোপোৱাকৈ নাথাকিলোহেতেন | কিন্তু হায়, সেয়া হয়তো আৰু কোনোদিনে সম্ভৱ নহ’ব | ভৌগোলিকভাৱে ম্যানমাৰ আমাৰ পৰা বেছি দূৰৰ বাট নহয়, ক’বলৈ গ’লে ওচৰ-চুবুৰীয়া | কিন্তু ৰাজনৈতিকভাৱে আৰু আমাৰ হৃদয়ৰ পৰা ম্যানমাৰলৈ যেন বহু যোজন দূৰ বাট | সেয়ে হয়তো মানে ধৰি-বান্ধি লৈ যোৱা আমাৰ মানুহবোৰৰ কথা দুখৰ এখিলা পাত হৈ কেৱল ইতিহাসতে থাকি যাব চিৰকাল | 

         

যুৱ উচ্ছৃংখলতা বনাম প্ৰবীণ সমাজ

This article was published in Dainik Agradoot on 22 March, 2013 

মই প্ৰায়ে পঢ়িবলৈ পোৱা দুটা শব্দ হ’ল ‘যুৱ-উচ্ছৃংখলতা’ আৰু যুৱ সমাজৰ ‘বিপথগামিতা’ | কিন্তু ৰাজনীতিৰ পথাৰত মোৰ সৰহসংখ্যক বন্ধুৱে যুৱ হোৱা হেতুকে মই তেওলোকক প্ৰায়ে জানিবলৈ অথবা বুজিবলৈ চেষ্টা কৰো | সচাকৈ তেওলোকৰ ভিতৰত ক’ৰবাত উচ্ছৃংখলতাৰ বীজ সোমাই আছে নেকি ? তেওলোক কোনোবাখিনিত পথভ্ৰষ্ট নেকি ?

ঠিক এনে প্ৰশ্ন মনলৈ অহাৰ লগে লগে আন এটা প্ৰশ্নও মনলৈ আহে যে নৱ-প্ৰজন্মৰ অভিভাৱক অথবা আমাৰ শিক্ষাগুৰুসকল আৰু সমাজৰ প্ৰবীণ শ্ৰেণীটো, তেওলোক যুৱ সমাজৰ সঠিক বাট দেখুৱাবলৈ কিমানদূৰ যত্নপৰ আৰু কিমান সফল ?

কুমাৰে এটা পাত্ৰ যিটো চাকত দিয়ে পাত্ৰটোৱে তাৰেই আকাৰ লয় | ঘৰ এখনত সৰহসংখ্যক অভিভাৱকে পাত্ৰস্বৰূপ তেওলোকৰ সন্তানক যেনেদৰে চাকত তুলি দিয়ে, সি তেনে চাকৰ আকৃতি ল’বলৈ বাধ্য | মই নীৰৱে লক্ষ্য কৰো যে আমাৰ সমাজত এতিয়া সৰহসংখ্যক মানুহেই সুৰা-আসক্ত | জনজাতীয় সমাজত সুৰা বৰ্জনীয় নহয়, বৰঞ্চ কিছুমান সমাজত সুৰা অপৰিহাৰ্যহে | কিন্তু সুৰাই এতিয়া আমাৰ মধ্যবিত্ত পৰিয়ালবোৰত এনে আসন লৈছে যে সুৰা অবিহনে কোনো উত্‍সৱ বা স্ফুৰ্তি অৰ্থহীন | মই জনাত বহুসংখ্যক গাৱৰ সৰু-সৰু চ’কসমূহত পাণ দোকানতো ‘লালমদ’ মানে বটলৰ সুৰা সহজলভ্য | সুৰা বিক্ৰী কৰি পৰিয়াল এটা চলি আছে, কিন্তু তেনে পৰিয়ালতো জানো সন্তান নজন্মাকৈ আছে ! আৰু তেনে সন্তান মদত আকৃষ্ট হ’বলৈ কিমানপৰ ? মধ্যবিত্ত পৰিয়ালৰ পুৰুষ সদস্য এজনে মদ খোৱাৰ পাছত তাৰ পাছৰ প্ৰজন্মই অথবা কনিষ্ঠজনেও মদ খালেও নিশ্চয় বাধা আৰোপ কৰিব নোৱাৰে | হয়তো এনেদৰেই ৰক্তবীজৰ দৰে বাঢ়ি গৈছে সুৰাপায়ীৰ সংখ্যা | যুৱকসকলক মদ খোৱা পৰিবেশ আৰু সংস্কৃতি (?) এটা আমি ডাঙৰসকলেই জানো তৈয়াৰ কৰি দিয়া নাই | আৰু তেনে অপৰিপক্ক মগজুৰ দুই-এজনে যদি সুৰাপান কৰি ‘দুৰ্ঘটনা’ সংঘটিত কৰে, তেন্তে আমি ‘যুৱ উচ্ছৃংখল’ হোৱা বুলি মন্তব্য দি দায় সাৰিলে হ’বনে ?

কিন্তু আশাৰ কথা এতিয়াও আমাৰ মাজত এনে বহুত যুৱক আছে যাৰ চিন্তা, যাৰ কৰ্মই আমাক আপ্লুত কৰে, সম্ভাৱনাৰ সেন্দূৰীয়া আলি উজলাই তোলে |    

এজন খুউব কম বয়সীয়া ল’ৰাই মোক ক’লে যে তেওৰ স্থায়ী বাসিন্দাৰ প্ৰমাণ-পত্ৰ এখন দিওতে গাওবুঢ়াজনে তেওৰ পৰা ৫০ টকা ল’লে | গাওবুঢ়াজন চৰকাৰী কৰ্মচাৰী | তেওৰ কাম-কাজৰ বাবে নিশ্চয় তেওক চৰকাৰে বেতন দিয়ে | গাওবুঢ়াজনে নিশ্চয় ভাবি নাচায় যে তেওৰ চকুৰ আগত জন্ম হোৱা ল’ৰা এজনক ‘স্থায়ী বাসিন্দা হয়’ বুলি প্ৰমাণ-পত্ৰখন দিওতে ৫০ টকা বিচৰা কাৰ্যই ল’ৰাজনৰ মানসিকতাত কি প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে | পইচা নহ’লে যে একোৱে নহয় সেই কথা সি গাওবুঢ়াজনৰ পৰাই শিকা আৰম্ভ কৰিলে | সেয়াই হয়তো ল’ৰাজনৰ মনত দুৰ্নীতিৰ আদিপাঠ হৈ উঠিব পাৰে | নোৱাৰে জানো ? যেতিয়া এজন ল’ৰাই স্থায়ী বাসিন্দাৰ প্ৰমাণ-পত্ৰ আনিবলৈ স্থানীয় গাওবুঢ়াজনক ঘোচ দিব, ড্ৰাইভিং লাইচেন্সখন ল’বলৈ বাহিৰত দালাল বিচাৰি ঘোচ দিব (এতিয়া হেনো জিলা পৰিবহণৰ কাৰ্যালয়বোৰত কৰ্মচাৰীতকৈ দালালৰ সংখ্যা বেছি), যিকোনো চৰকাৰী লোণ বা আচনিৰ ধন পাবলৈ কাৰোবাক ঘোচ দিব লগা হ’ব, তেন্তে সেই ল’ৰাজনক আমি ‘সু-শৃংখলা’ বা ‘সত্‍’ ৰূপত আশা কৰিব পাৰোনে ? আমি বয়সত ডাঙৰ ‘তৰুণ’সকলে জানো ঘোচ লৈ লৈ সিহতকো পংগু কৰি তোলাৰ লগতে সমাজখনো জানো বিকলাংগ কৰি পেলোৱা নাই ? বৰ্তমান দুৰ্নীতি আমাৰ সমাজত ‘নীতি’ত পৰিণত হৈছে | তাৰ বাবে দোষী যুৱ-প্ৰজন্ম নেকি ? সকলোতকৈ ডাঙৰ কথা ঘোচ খোৱা মানুহজনে কোন সতেৰে নিজৰ সন্তানক ‘সত্‍’ আৰু ‘নীতিপৰায়ণতা’ৰ শিক্ষা দিব ? কাৰ্যতঃ সকলো পণ্ডশ্ৰম |

যেনে-তেনে কোৰোণাৰে হোৰাহোৰে ধন চপোৱা বাপেকৰ সন্তানে এখন ‘বাইক’ খুজিবলৈ হয়তো অকণমানো কুণ্ঠিত নহয় আৰু তেনে সন্তানে ষ্টান্ট কৰি বাইক চলাই পদচাৰীক আতংকিত কৰিলেও বাইক আৰোহীজন যিমান দোষী, ঠিক সিমানে দোষী জানো তেওৰ অভিভাৱক নহয় ?

ইতিহাস আৰু ভূগোলক আমি পাঠ্যপুথিৰ পৰা নিশ্ছিন্ন কৰিব ওলাইছো, যাতে কোনো ল’ৰাই সংস্কৃতি আৰু মূল্যবোধৰ শিক্ষাৰে শিক্ষিত হৈ উঠিব নোৱাৰে | শৈশৱতে সিহতক কিতাপৰ সলনি ম’বাইল বা ভিডিঅ’ গেম তুলি দিছো, ‘ম’ৰেল ছায়েন্স’ গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় নহয়, যিহেতু পৰীক্ষাত সেয়া নালাগে | গতিকে কুমাৰৰ চাকত দিয়া পাত্ৰৰ দৰে আমাৰ আজিৰ যুৱ চাম ঠিক আকাৰেই লৈছে, যিটো চাকত আমি অগ্ৰজসকলেই তুলি দিছো | 

কিন্তু এয়াই শেষ কথা নহয় | অযুত নেতিবাচক ঘটনাৰ মাজতো এনে যুৱকো নোলোৱা নহয় যিয়ে বহন কৰিছে অযুত সম্ভাৱনাৰ বীজ | যিসকলে বাট দেখুৱাইছে সমাজৰ এটা চামক | 

মিৰ্জাৰ হিমাংশু প্ৰসাদ দাসে এন এছ ডিত পঢ়ি আহি বলিউদত প্ৰতিষ্ঠিত হ’বলৈ চেষ্টা নকৰি নিজ গাৱতে খুলিছে নাটকৰ মাজেৰে মানুহ গঢ়াৰ কাৰখানা | উত্তম টেৰণে ‘পাৰিজাত একাডেমী’ খুলি পাণ্ডৱবৰ্জিত জনজাতীয় গাওসমূহত শিক্ষাৰ পোহৰ বিলাইছে | মনজিত্‍ ৰাজখোৱা নামৰ ল’ৰাজনে এতিয়ালৈ প্ৰায় ২৫০০ গ্ৰন্থৰ প্ৰচ্ছদ আকিছে | নলবাৰীৰ পংকজ গোবিন্দ মেধিয়ে গাঠিৰ ধন ভাঙি আপুৰুগীয়া সম্পদেৰে ঘৰতে গঢ়িছে সংগ্ৰহালয় | তেও ঘৰ ভাড়া দি আয় কৰাৰ কথা ভবা নাই | আৰু বহুতো নবীন আছে যিসকলে নীৰৱেই আৰম্ভ কৰিছে বিল্পৱ, তৰুণ প্ৰজন্মৰ অগোচৰে এই বিল্পৱে আনিছে জাগৰণ | আমি তেওলোকক লৈ কিয় আশাবাদী হ’ব নোৱাৰো ? তেওলোকৰ সংখ্যা বৃদ্ধিৰ বাবে আমি তৰুণসকলে এখন চাক আৱশ্যেই নিৰ্মাণ কৰিব লাগিব, সেই চাক হ’ব লাগিব মানুহ গঢ়াৰ চাক |        

আঞ্চলিকতাবাদ আৰু অসমৰ বিৰোধী ঐক্য

This article was published in Asomiya Pratidin on 13 March, 2013

ভাৰতবৰ্ষ স্বাধীন হোৱাৰ পাচত যিখন মানচিত্ৰ আমি পালো, তাত এনে বহু অঞ্চল সোমাই আছে যিবোৰ একালত সুকীয়া স্বাধীন দেশ হৈ আছিল | মগধ, কলিংগ, প্ৰাগজ্যোতিষপুৰ আদি দেশবোৰৰ নাম আৰু মানচিত্ৰ এসময়ত সলনি হৈছিল যদিও ক্ষেত্ৰীয় স্বাধীনতাৰ ধাৰনা এটা মানুহৰ মাজত যুগ যুগ ধৰি জীপাল হৈ আছিল | মোগলৰ হাতত ভাৰতবৰ্ষ পৰাধীন হোৱাৰ পাচতো বহু ঠাইত এনে ক্ষেত্ৰীয় শক্তিৰ প্ৰভূত্ব চলিয়েই আছিল | মাৰাঠা ৰাজ্য, মেৱাৰ, অসম আদি ঠাইবোৰ আছিল ইয়াৰ উদাহৰন | ইংৰাজে ভাৰতবৰ্ষ অধিকাৰ কৰাৰ পাচতো এনে ক্ষেত্ৰসমূহত স্বাধীনতাৰ আকাংক্ষা কমা নাছিল | কিন্তু ভাৰতবৰ্ষৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামে সকলো প্ৰান্তৰ মানুহৰ মাজত এক আশ্চৰ্য্যকৰ ঐক্য স্থাপন কৰিছিল ; যাৰ ফলত ভাৰতবৰ্ষৰ মানুহৰ সিংহভাগেই মানসিকভাবে এক হৈছিল | এনে ঐক্যৰ বাবেই ভাৰতৰ মানুহে দেশ বিভাজনৰ সিদ্ধান্তক সহজে মানি লব পৰা নাছিল | আনহাতে এসময়ৰ স্বাধীন এলেকা সমূহত ইংৰাজৰ বিপক্ষে মূৰ দাঙি উঠা বিভিন্ন বিদ্ৰোহ সমূহ হৈ সমূহীয়া স্বাধীনতা সংগ্ৰামত পৰিণত হৈছিল | এই প্ৰক্ৰিয়া চিপাহী বিদ্ৰোহতে আৰম্ভ হৈছিল আৰু বাল গংগাধৰ তিলকৰ পাচত নেতাজী সুভাষ আৰু মোহন দাস কৰমচাদ গান্ধীৰ নেতৃত্বৰ আন্দোলনৰ মাধ্যমেৰে ঐক্যবদ্ধ সংগ্ৰামৰ যোগেদি সকলো স্বাধীনতা পিপাসীয়ে ইংৰাজৰ বিপক্ষে যুজ দিছিল |

বৃটিছে অৱশেষত আমাৰ দেশ এৰিছিল আৰু দেশ বিভাজনৰ পাচত ভাৰতবৰ্ষৰ শাসনৰ বাঘজৰী কংগ্ৰেছ দলটোৱে লৈছিল | কিন্তু বৃটিছে দেশত্যাগ কৰাৰ সময়তে বিভিন্ন প্ৰান্তত কিছুলোকে পুনৰ নিজৰ পূৰ্বৰ ক্ষুদ্ৰ স্বাধীন দেশখনৰ কথা সুৱৰি ভাৰতৰ পৰা বিচ্ছিন্ন হোৱাৰ কথা চিন্তা নকৰাকৈ থকা নাছিল | বিভিন্ন কাৰনৰ বাবে এনে ‘প্ৰচেষ্টা’ সফল হোৱা নাছিল আৰু বিচ্ছিন্নতাবাদৰ চিন্তা তেনেবোৰ ঠাইত জনগনৰ মাজত ভালদৰে শিপাব পৰা নাছিল | তথাপি ‘আঞ্চলিক চিন্তা’ত যতি পৰা নাছিল | স্বাধীনতাৰ পাচৰ কালত ভাৰতবৰ্ষত এই আঞ্চলিকতাবাদ মাত্ৰ কিছুমান নিৰ্দিষ্ট এলেকাতহে সীমাবদ্ধ হৈ আছিল | এনে আঞ্চলিকতাবাদৰ বৌদ্ধিক তত্ব কিছুমান ইংৰাজৰ প্ৰৰোচনাতে তৈয়াৰ হৈছিল যদিও ইয়াৰ বাস্তবতা আৰু গুৰুত্বক একেকোবে নাকচ কৰিব নোৱাৰি | কিন্তু আঞ্চলিকতাবাদ আৰু বিচ্ছিন্নতাবাদ একেশাৰীত ৰাখিব নোৱাৰি | ইয়াৰ উদাহৰন হ’ল ডি এম কে (দ্ৰাবিড় মুন্নেত্ৰা কাজগম) দল | ১৯৬২ চনৰ চীনা আক্ৰমনৰ পাচতে এই দলটোৱে বিচ্ছিন্নতাবাদৰ দাবী পৰিহাৰ কৰিছিল | কিন্তু আঞ্চলিকতাবাদত পুৰামাত্ৰাই বিশ্বাসী হৈয়েই আছিল আৰু এতিয়াও আছে | ষ্ট্ৰেটজিক কাৰন আৰু দেশখনৰ সাংস্কৃতিক একতাৰ বাবেই জনসাধাৰনৰ বাবে বিচ্ছিন্নতাবাদ সম্পূৰ্ণৰূপে গ্ৰহনযোগ্য নহয় | 

বিচ্ছিন্নতাবাদৰ শাম কাটিলেও আঞ্চলিকতাবাদৰ ব্যাপকতা আজিও কমা নাই | অবশ্যে আজিৰ তাৰিখত এই আঞ্চলিকতাবাদৰ ধাৰনাৰ পৰিবৰ্তন ঘটিছে | কিন্তু যি ধৰনেৰেই নহওক বা যি ধাৰনাৰেই নহওক কিয় আজিও ভাৰতৰ বহু অঞ্চলত দৰাচলতে আঞ্চলিক শক্তিয়েই দপদপাই আছে | কিয় ? আঞ্চলিকতাবাদৰ কাৰন বহুতো ; কিন্তু মই আজি ইয়াত এটা বিশেষ কাৰনৰ কথাহে উনুকিয়াব খুজিছো | এই কাৰনটো হ’ল দেশখনত বহুদিনলৈকে এটা সুস্থিৰ আৰু শক্তিশালী বিৰোধী দল নথকাতো | আমাৰ দেশখন দীৰ্ঘদিন ধৰি কংগ্ৰেছ দলেই শাসন কৰি আহিছিল আৰু নব্বৈৰ দশকৰ আগলৈকে ভাৰতবৰ্ষত দেশব্যাপী থকা এটাও শক্তিশালী আৰু সুস্থিৰ বিৰোধী দল নাছিল | ৭৭ চনৰ জনতা দলৰ ঢৌ শক্তিশালী আছিল যদিও সুস্থিৰ নাছিল | কমিউনিষ্ট সকলৰ প্ৰভাব দেশৰ সৰ্বব্যাপী নাছিল আৰু ভাৰতীয় জনগনে কমিউনিষ্টৰ দেশপ্ৰেমক সন্দেহৰ চকুৰে চাইছিল | প্ৰজা চচিয়েলিষ্ট, জনসংঘ আদি দলবোৰ শক্তিশালী নাছিল | গতিকে দেশখনৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ জনগনৰ ক্ষোভক প্ৰতিনিধিত্ব কৰিব পৰা শক্তিশালী বিৰোধী দল নাছিল বুলিব পাৰি | এনেক্ষেত্ৰত ভাৰতবৰ্ষৰ মানুহৰ কংগ্ৰেছ দলৰ প্ৰতি সৃষ্টি হোৱা ক্ষোভক বহুতে ভাৰতৰ বিপক্ষে হোৱা ক্ষোভ বুলি ভাবিছিল | তামিলনাডু, অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ, মহাৰাষ্ট্ৰ আদি ঠাইত আঞ্চলিকতাবাদী দলৰ জন্মৰ কাৰন হ’ল কংগ্ৰেছ দলৰ কুশাসন | আনকি জ্যোতি বসুৰ নেতৃত্বত বংগৰ বামপন্থী চৰকাৰখনেও আঞ্চলিক দলৰ চৰকাৰৰ দৰেই আচৰন কৰিছিল | আজিৰ বিহাৰৰ নিতীশ কুমাৰ, বংগৰ মমতা বেনাৰ্জী, উড়িষ্যাৰ নবীন পটনায়ক আদি নেতাৰ দলবোৰ জানো আঞ্চলিক দলৰ লেখীয়া নহয় ? তেওলোকৰ কামকাজো আঞ্চলিকতাবাদী নেতাৰ লেখীয়াই | মাত্ৰ তেওলোকে নিজৰ দক্ষতাৰ বাবেই ৰাষ্ট্ৰীয় বিষয়সমূহত মৰ্যদা সহকাৰে ভাগ লব পাৰিছে | 

এতিয়া যদি আমি অসমৰ প্ৰসংগলৈ আহো, তেন্তে দেখিম যে অসমৰ জনগনৰ কেন্দ্ৰৰ প্ৰতি যি ক্ষোভ সেয়া আছিল কংগ্ৰেছ দলৰ প্ৰতি থকা ক্ষোভ | অসমৰ জনগনৰ অনগ্ৰসৰতাৰ দিশটোক কংগ্ৰেছৰ নেতাসকলে উপলুঙা কৰিছিল | দেৱকান্ত বৰুৱাৰ দৰে কংগ্ৰেছী নেতাই ‘এখন পকেটত আলী আৰু আনখন পকেটত কুলি’ লৈ অসমত কংগ্ৰেছ দলক থিয় কৰি ৰাখিব পাৰিম বুলি কোৱা কথাই অকল সেই দুই জনগোষ্ঠীকে অপমান কৰা নাছিল, সমগ্ৰ অসমবাসীকেই অপমান কৰিছিল | বিদেশী নাগৰিকে খিলঞ্জীয়া লোকক যিদৰে গ্ৰাস কৰি আহিছিল তাৰ প্ৰতি কংগ্ৰেছ দলটো সম্পূৰ্ণ উদাসীন আছিল আৰু আজিও উদাসীন হৈয়েই আছে | অসমৰ মানুহৰ দিল্লীৰ প্ৰতি ক্ষোভ এই কাৰনেই আছিল যে দিল্লীৰ নেতাসকলে অসমবাসীৰ কথাৰ প্ৰতি অলপো মনোযোগ দিয়া নাছিল | অসম আন্দোলন যেতিয়া আৰম্ভ হৈছিল তেতিয়া এই আন্দোলন কংগ্ৰেছ দলটোৰ নেতাই কঠোৰভাবে দমন কৰিছিল | বামপন্থী সৰ্বভাৰতীয় নেতাই অসম আন্দোলনক ‘পিকনিক’ বুলি উপলুঙা কৰিছিল | অথচ সেই সময়তো অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ দৰে নেতাই অসমলৈ আহি আন্দোলনকাৰীসকলৰ কাষত থিয় দিছিল | কিন্তু তেতিয়া বাজপেয়ীৰ দলটোৰ শক্তি আছিল খুবেই কম | পাচলৈ ৮৪ চনৰ লোকসভা নিৰ্বাচনত মাত্ৰ দুখন আসন দখল কৰিবলৈ সক্ষম দলটোৰ কথা কেন্দ্ৰত কোনে শুনিব বাৰু ? গতিকে বাজপেয়ীৰ দৰে নেতাৰ কথা ইন্দিৰা গান্ধীৰ দৰে নেত্ৰীয়ে অবজ্ঞা কৰিছিল | সেইবাবেই অসমৰ আন্দোলনকাৰী সকলক বিজেপি দলটোৱে দি অহা নৈতিক সমৰ্থন আৰু সহযোগীতাৰ কথাবোৰ দৃষ্টিগোচৰ নোহোৱাকৈয়ে ৰৈ গৈছিল | ইয়াৰ পৰাই প্ৰতীয়মান হয় যে দিল্লীত থকা সকলো নেতাই অসমৰ প্ৰতি অবজ্ঞাৰ দৃষ্টিৰে চোৱা নাছিল | ভি পি সিঙৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীত্বৰ সময়ত অসমক ঋনৰ নব্বৈ শতাংশ অনুদান হিচাপে দিবলৈ লোৱা সিদ্ধান্ত, বাজপেয়ী চৰকাৰে অসম তথা উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলৰ উন্নয়নৰ বাবে সুকীয়া ‘ডনাৰ’ মন্ত্ৰালয় গঠন কৰা কথাই প্ৰমান কৰে যে অসমৰ প্ৰতি কংগ্ৰেছী দৃষ্টিকোন আৰু অকংগ্ৰেছী দৃষ্টিকোনৰ বৃহত্‍ পাৰ্থক্য আছে | গতিকে আমি কব পাৰো যে আঞ্চলিকতাবাদী সকলৰ প্ৰতি অকংগ্ৰেছী ৰাষ্ট্ৰীয় নেতৃবৰ্গ সহমৰ্মী আছিল | 

ঠেকগণ্ডীৰ আঞ্চলিকতাবাদ আজি অপ্ৰাসংগিক | আজিৰ তাৰিখত অসমৰ লৰা-ছোৱালীয়ে বাঙ্গালোৰ, দিল্লী, মুম্বাইলৈ পঢ়িবলৈ গৈছে | চাকৰিৰ সন্ধানত হায়দৰাবাদ, চেন্নাই, বাঙ্গালোৰলৈ ঢাপলি মেলিছে | তাৰ পাচতো অসমৰ জনসাধাৰনে শামুকৰ দৰে খোলাৰ ভিতৰতে সোমাই থাকিব খোজা কোনো মতবাদ খামুচি থাকিবনে ? অসমৰ সকলো আঞ্চলিক দলেই মানি লব যে অসমৰ যুবক-যুবতীসকল আজি ৰাষ্ট্ৰমুখী হৈছে, বিশ্বমুখী হৈছে | এনেস্থলত আঞ্চলিক দলে অসমৰ বাহিৰৰ সকলো মানুহকে সন্দেহ কৰা বা সকলো ৰাষ্ট্ৰীয় দলকেই শত্ৰু বুলি ভবাটো শুদ্ধ হব নোৱাৰে | বি পি এফ দলে প্ৰথমতেই এই সত্য অনুধাবন কৰিব পাৰিছিল আৰু নিজৰ স্থিতি ৰক্ষাৰ বাবে সুযোগ অনুসৰি বিজেপি বা কংগ্ৰেছৰ লগত মিত্ৰতা গঢ়িছিল | কিন্তু এটা কথা ঠিক যে অসম গন পৰিষদ দলে বি পি এফৰ স্থিতি লব নোৱাৰে | অগপ দলে কংগ্ৰেছ দলৰ লগত মিত্ৰতা গঢ়িব নোৱাৰে | অগপৰ বাবে পথ খোলা আছিল কমিউনিষ্ট (তৃতীয় মৰ্চা অদৃশ্য হোৱাৰ পাচত) বা বিজেপিৰ লগত মিত্ৰতা কৰা নতুবা অকলশৰীয়াকৈ যুজি যোৱা | এসময়ত বামপন্থীৰ লগতো অগপই মিত্ৰতা কৰিছিল আৰু এটা সময়ত বিজেপিৰ লগতো মিত্ৰতা কৰিছিল | আজি অগপ দল অকলশৰীয়াভাবে আছে | কিন্তু কিমানদিনলৈ অকলশৰীয়াকৈ যুজি যাব ? প্ৰসংগক্ৰমে উল্লেখযোগ্য যে অগপ দলৰ যি জন-আধাৰ, তাৰ সৈতে বিজেপিৰ জন-আধাৰৰ সাদৃশ্য আছে | লাহে-লাহে অগপৰ জন-আধাৰ বিজেপিৰ পক্ষলৈ আহি আছে | ফলস্বৰূপে অগপৰ ৮৫ চনৰ জন-আধাৰ প্ৰায় আধা হৈ পৰিছে | ক্ৰমে ক্ৰমে এই জন-আধাৰ সৰু হৈ আহিব ধৰিছে | এনে পৰিস্থিতিত অগপ দলে কি কৰিব ? কি স্থিতি লব ? বিজেপি দলেনো কি কৰা উচিত ?

গণতন্ত্ৰত বিজয়ী হয় সংখ্যাগৰিষ্ঠতাৰ জোৰত | অগপ দলে এতিয়াও ভাবে নেকি যে বিজেপিৰ কাষত থকা জন-আধাৰক অবজ্ঞা কৰি অগপ আকৌ ৮৫ চনৰ দৰে শক্তিশালী হব পাৰিব ? নে অগপ দলে মূল লক্ষ্য আৰু আদৰ্শ ত্যাগ কৰি ক্ষমতাৰ স্বাৰ্থত এ আই ইউ ডি এফৰ লগত মিত্ৰতা কৰি পুনৰ শাসনলৈ আহিব পাৰিব ? অগপৰ নেতাসকল যিমানেই এ আই ইউ ডি এফৰ ওচৰ চাপিব সিমানেই অগপৰ মানুহ আহি বিজেপিৰ ওচৰ পাব | বিজেপিয়ে আগ্ৰাসী মনোবৃত্তি নললেও এই ঘটনা ঘটিবই | ফলস্বৰূপে দল দুটাৰ মাজত মিত্ৰতাৰ সলনি শত্ৰুতা বাঢ়িব | ইয়াৰ ফলত পোনপটীয়াভাবে লাভাম্বিত হব কংগ্ৰেছ দল | দুই বিৰোধী দলৰ বিৰোধ হোৱা মানেই কংগ্ৰেছৰ নিশ্চিত বিজয় |

অগপ আৰু বিজেপিৰ সাম্ভাব্য মিত্ৰতাৰ প্ৰসংগটো অনুধাবন কৰাৰ বাবে আমি মহাৰাষ্ট্ৰৰ শিৱ-সেনা আৰু বিজেপিৰ মিত্ৰতাক উদাহৰন হিচাপে লব পাৰো | মহাৰাষ্ট্ৰতো দুই দলৰে জন-আধাৰৰ সাদৃশ্য আছে | কিন্তু শিৱ-সেনা আৰু বিজেপিৰ আদৰ্শগত বিৰোধ যিমান আছে, অগপ আৰু বিজেপিৰ মাজত সিমান বিৰোধ নাই | দুয়োটা দলেই কংগ্ৰেছ বিৰোধী | দুয়োটা দলেই খিলঞ্জীয়াৰ অধিকাৰৰ হকে বদ্ধ-পৰিকৰ | দুয়োটা দলেই বিদেশী বহিস্কাৰ হোৱাটো বিচাৰে | বাকী যিবোৰ বিৰোধ আছে, সেইবোৰৰ আকাৰ বৃহত্‍ নহয় আৰু আলোচনাৰ দ্বাৰা তেনে বিৰোধ আতৰ কৰিব পৰা বিধৰ | কিন্তু তত্‍সত্বেও দুইটা দলেই যোৱা বিধানসভা নিৰ্বাচন, পঞ্চায়ত নিৰ্বাচনত একক ভাবে যুজি পৰাজয় বৰন কৰিলে | ইয়াৰ পাচতো দুইটা দলৰ শিকিবলগীয়া একোৱেই নাইনে ?

মই অগপ দলৰ কথাবোৰ মুকলিকৈ কৈছো, কাৰন বিজেপিৰ ফালৰ কথাবোৰ মই দলৰ মজিয়াতো কব পাৰো | বিজেপি দলৰ বহু নেতাই ভাবে যে অগপৰ সৈতে মিত্ৰতা হলে দলটোৰ সাংগঠনিক বিকাশ কমকৈ হয় | কথাষাৰৰ যুক্তিযুক্ততাও উলাই কৰিব নোৱাৰি | কিন্তু এই ক্ষেত্ৰত এটা কথা ঠিক যে সকলো দলৰে বিকাশৰ হ্ৰস্বম্যাদী আৰু দীৰ্ঘম্যাদী আচনি থাকে | মিত্ৰতাই দুয়োবিধ পৰিকল্পনা বা আচনিকে ত্বৰান্বিত কৰাও দেখা যায় | ইয়াৰ উদাহৰন হ’ল পঞ্জাব, বিহাৰ | মই আগতেই কৈছো যে সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষতে আজি এনে ধৰনৰ মিত্ৰতাৰ বিকল্প নাই | কাৰন মই আজিয়েই অগপ দলটোক বিজেপি দলটোত বিলয় হবলৈ আহ্বান জনাব নোৱাৰো | কাৰন অগপৰ তৃণমূল কৰ্মীসকলো দেশপ্ৰেমী আৰু অসমপ্ৰেমী | দলটোৰ মাত্ৰ কেইগৰাকীমান নেতাক আঙুলিয়াই আমি অসমৰ এই ৰাজনৈতিক দলটোক উলাই কৰিব নোৱাৰো | কিন্তু অগপ আৰু বিজেপিৰ মিত্ৰতা মানেই বিৰোধী ঐক্য নেকি ? এইটো সত্য যে আজিৰ তাৰিখত অসমৰ খিলঞ্জীয়া জনসাধাৰনৰ সুৰক্ষাৰ বাবে এই মিত্ৰতাই হব বিৰোধী ঐক্যৰ প্ৰাথমিক ঢাপ | ইয়াৰ পৰবৰ্তী লক্ষ্য হব পাৰে জনজাতীয় ৰাজনৈতিক দলসমূহ | কিন্তু এই ঐক্যৰ বাটত অন্তৰায়নো কি ? 

একাংশ নেতাৰ সিদ্ধান্ত গ্ৰহনৰ ক্ষেত্ৰত সাহস আৰু পৰিপক্কতাৰ অভাবৰ বাবেই এই ঐক্য স্থাপন হৈয়ো বাৰে বাৰে ভাঙি যায় | কংগ্ৰেছৰ কুটিল চক্ৰান্ত আৰু কংগ্ৰেছৰ হৈ কাম কৰা একাংশ বুদ্ধিজীবিৰ শলা পৰামৰ্শৰ বাবেও এই মিত্ৰতা অস্থায়ী হয়গৈ | বহুতো নেতাই বাতৰি কাকত পঢ়িহে ৰাজনৈতিক মাৰ্গ দৰ্শনৰ পাঠ লয় | বিজেপিক মুছলমান বিৰোধী, সাম্প্ৰদায়িক বুলি অপপ্ৰচাৰ চলোৱা সকলে কেতিয়াও নকয় যে কেৰেলাত কংগ্ৰেছ দলে ‘মুছলিম’লীগৰ দৰে দলৰ সৈতে মিত্ৰতা কৰিও কিদৰে ধৰ্মনিৰপেক্ষ হৈ থাকিব পাৰে | ফাৰুক আব্দুলাৰ দৰে নেতায়ো এসময়ত বিজেপিৰ সতে মিত্ৰতা কৰিছিল | পি এ চাংমাৰ দৰে খৃষ্টধৰ্মী নেতাই বিজেপিৰ সৈতে আজি জোট-বন্ধন কৰিছে | এনে স্থলত অগপৰ বাবে বিজেপি অসুচি হবনো কিয় ? একাংশ তথাকথিত বামপন্থী বুদ্ধিজীবিৰ (যাক কংগ্ৰেছে স্পনচৰ কৰে) শক্তিশালী অপপ্ৰচাৰে আজিও বিভ্ৰান্ত কৰে একাংশ বিৰোধী অবিজেপি নেতাক | এনে বিভ্ৰান্তি কেতিয়া আতৰিব ? অসমৰ বিৰোধী পক্ষই কেতিয়া জোট বান্ধিব ? নে কোনো নেতাৰ ব্যক্তিগত উচ্চাকাঙ্খা আৰু স্বাৰ্থৰ বাবেই ৰাজ্যখনৰ খিলঞ্জীয়া মানুহখিনি লাহে লাহে সংখ্যালঘু হৈ গৈ থাকিব ? অসমৰ খিলঞ্জীয়া জনগনে বি পি এল হোৱাৰ প্ৰতিযোগীতাত ভাগ লৈ নিজকে ধন্য মানিব নেকি ? জব কাৰ্ড আৰু ইন্দিৰা আবাস যোজনাৰ ঘৰেই আমাৰ ভবিষ্যতৰ সোপান আৰু সপোন নেকি ? 

আঞ্চলিকতাবাদী নেতাসকলে তৰুন কবিয়ে ভবাৰ দৰেই ভাবিছে নেকি ‘অকলে আছো, কুশলে আছো’| মনত ৰাখিব অসমৰ মানুহৰ এতিয়া একো কুশল হোৱা নাই | কংগ্ৰেছৰ এই শাসন আৰু ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ  শাসনৰ মাজত একো পাৰ্থক্য নাই | এসময়ত আফিং সেৱন কৰি থকা মানুহেও ইংৰাজৰ জয়গান গাইছিল | আজিও এচামে কংগ্ৰেছৰ জয়গান গাইছে | এই জয়গানৰ ভোৰতালৰ শব্দতো বিৰোধী নেতাসকল শুয়ে আছে .. |

______________________________________________________________________________________